Schubert i Mendelssohn kameralnie

Wykonawcy:

Warmińsko-Mazurski Kwartet Smyczkowy w składzie:

• Michał Marcol – I skrzypce
• Marta Julia Pawłowska – II skrzypce
• Fily Diakite-Mikulska – altówka
• Esperanza Hernández Muñoz – wiolonczela
• Mirosław Pachowicz – prowadzenie

oraz w oktecie w następującym składzie:

• Michał Marcol – I skrzypce
• Paulina Kamrowska – II skrzypce
• Marta Julia Pawłowska – III skrzypce
• Karolina Gustaw – IV skrzypce
• Fily Diakite-Mikulska – I altówka
• Justyna Ostrowska – II altówka
• Esperanza Hernández Muñoz – I wiolonczela
• Barbara Pirogowicz – II wiolonczela

Program:

• Franz Schubert – XIV Kwartet smyczkowy d-moll D 810 Śmierć i Dziewczyna
• Felix Mendelssohn-Bartholdy – Oktet Es-dur op. 20

XIV Kwartet smyczkowy d-moll D 810 Śmierć i Dziewczyna Franza Schuberta to jedno z najznamienitszych dzieł tego gatunku i tego kompozytora, które spokojnie można określić mianem ogromnego sukcesu. Aż trudno uwierzyć, że powstawało w naprawdę dramatycznych okolicznościach. Schubert opisywał je w taki sposób:

„Pomyśl o człowieku, którego zdrowie nigdy nie zostanie przywrócone i który z czystej rozpaczy pogarsza sytuację, zamiast ją polepszać. Pomyśl o człowieku, którego najjaśniejsze nadzieje spełzły na niczym, dla którego miłość i przyjaźń są tylko torturą, a jego entuzjazm dla piękna szybko zanika – i zadaj sobie pytanie, czy taki człowiek nie jest naprawdę nieszczęśliwy”.

Słowa Schuberta nie były przesadzone: kompozytor był hospitalizowany, zmagał się z depresją; został także pozbawiony środków do życia przez wspólnika, który go oszukał. Może właśnie tak nędzna sytuacja sprowokowała go do stworzenia tej pięknej, choć noszącej w sobie odbicie ogromu cierpienia, opowieści muzycznej?
Klasyczny, czteroczęściowy układ poszczególnych segmentów dzieła jest doskonałą ramą dla romantycznej treści Kwartetu. Część I (Allegro) przedstawia „bezlitosny wyścig wśród terroru, bólu i rezygnacji” – lecz niepozbawiony także porywającego piękna. Andante con moto, czyli II część, oparta jest na melodii pieśni Schuberta o tym samym tytule, której tekst doskonale oddaje emocje zawarte w tym segmencie Kwartetu:

Dziewczyna:
Och! Zostaw mnie! Zostaw mnie!
Ty oszalały szkielecie!
Jestem jeszcze młoda, odejdź, kochany,
I nie dotykaj mnie.

Śmierć:
Daj mi swą dłoń, piękna dziewczyno,
Jestem przyjacielem – nigdy cię nie niepokoiłem.
Zdobądź się na odwagę, a niedługo
W objęciach moich znajdziesz ukojenie!

Melancholijny marsz żałobny, będący tematem tej części, rozkwita w kolejnych wariacjach. Wydobywają one różne odcienie piękna tej zaczerpniętej z pieśni melodii. Część III – Scherzo: Allegro molto – Trio – to zestawienie dwóch kontrastujących obrazów: zadziornej, dynamicznej i nieco burzliwej części pierwszej oraz lirycznego, kantylenowego, pogodnego tria. Ostatnia część – Presto – to nic innego jak stylizowana tarantella, która według legendy jest odtrutką na ukąszenie tarantuli. Ten żywy taniec w genialny sposób „ubrany” jest w formę ronda: przeplatany fragmentami bardziej refleksyjnymi, co można interpretować jako ognisty taniec śmierci i życia – pełną ruchu refleksję nad cyklicznością istnienia. Nie brak w finale także tak naturalnego dla człowieka strachu przed śmiercią, a także przemożnej chęci życia za wszelką cenę, zapisanej w DNA każdej istoty żyjącej.

Drugi utwór, który dopełni program koncertu, to Oktet Es-dur op. 20 Felixa Mendelssohna-Bartholdy’ego. To dzieło klasycyzujące, ale zdradzające wybitny talent kompozytorski tego 16-letniego wówczas twórcy. Wartka narracja w części pierwszej (Allegro moderato ma con fuoco) to doskonale napisana treść w dość klasycznej formie, choć z drobnymi „romantyzującymi wtrętami”. Bynajmniej nie ma w niej miejsca na nudę. Cały utwór wypełnia charakterystyczna – a w późniejszych dziełach doprowadzona do mistrzostwa – gracja, młodzieńcza delikatność, urok i bezpretensjonalność. Co więcej, sam Mendelssohn był zadowolony ze swojego dzieła, ponieważ później przetranskrybował je na duet fortepianowy, skrzypce i wiolonczelę, a trzecią część (Scherzo) rozpisał nawet na orkiestrę symfoniczną.

Agnieszka Teodora Żabińska

Warmińsko-Mazurski Kwartet Smyczkowy to czynni artyści Orkiestry Symfonicznej Filharmonii Warmińsko-Mazurskiej (z jej koncertmistrzem na czele). To absolwenci prestiżowych wydziałów instrumentalnych polskich i zagranicznych uczelni muzycznych. Codzienna praktyka pracy zarówno orkiestrowej, jak i solowej sprawia, że kameralistyka w wydaniu tego zespołu jest produktem najwyższej jakości, jaki można znaleźć w regionie Warmii i Mazur.
Bardzo szerokie możliwości wykonawcze, a także umiejętności aranżowania utworów na skład kwartetu smyczkowego sprawia, że repertuarowo zespół ten jest niemal nieograniczony.