Muzyka ziemi i nieba – Koncert symfoniczny

Wprowadzenie do koncertu godz. 18.00, sala kameralna Filharmonii – Piotr Matwiejczuk

Alexandr Iradyan (Armenia) – dyrygent
Michał Marcol – skrzypce
Monika Sendrowska – sopran
Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Warmińsko-Mazurskiej

Program:
Samuel Barber – Adagio na smyczki (Adagio for strings)
Grażyna Bacewicz – Koncert skrzypcowy nr 3
Gustav Mahler – IV Symfonia G-dur

„Przeznaczone mi było zostać kompozytorem i zostanę nim. Proszę, nie każ mi iść grać w piłkę i zapomnieć o tej «sprawie»!”, pisał w liściku do matki dziesięcioletni Samuel Barber. Chłopiec dopiął swego: już w wieku 12 lat został organistą w kościele, a następnie studiował w Curtis Institute of Music w Filadelfii. Jego Adagio na smyczki, żelazny klasyk amerykańskiej muzyki klasycznej, najczęściej przywoływany przy okazji tragicznych wydarzeń, to fragment Kwartetu smyczkowego op. 11 zaledwie 27-letniego kompozytora. Orkiestrowe opracowanie jednej z części kwartetu zostało zamówione u młodego kompozytora przez samego Artura Toscaniniego i od razu odniosło wielki sukces. Utwór zawiera w sobie ogromny ładunek emocjonalny: patos, ból, smutek po największej stracie.

Diametralnie różny charakter ma III Koncert skrzypcowy Grażyny Bacewicz z 1948 roku, nazywany czasami „góralskim”. Dzieło znakomitej skrzypaczki i najwybitniejszej polskiej kompozytorki zainspirowane zostało – podobnie jak II Koncert skrzypcowy Karola Szymanowskiego – folklorem podhalańskim, w szczególności zaś melodiami z repertuaru Jana Krzeptowskiego „Sabały”, legendarnego skrzypka podhalańskiego i przewodnika górskiego. Próżno jednak szukać w Koncercie Bacewiczówny cytatów melodii ludowych – kompozytorka wykorzystała tylko pewne wątki melodyczne, wzorce rytmiczne i ogólny charakter muzyki. Utwór jest wyjątkowo barwny, niezwykle witalny, ale i pełen epizodów lirycznych, szczególnie w części środkowej, opartej wg słów samej kompozytorki na „pewnej mało znanej, ale bardzo pięknej pieśni”. Finałowi Bacewicz nadała charakter oberka, który był jej ulubionym tańcem. Prawykonanie III Koncertu odbyło się 4 marca 1948 roku. Partię solowa wykonała kompozytorka, a towarzyszyła jej Orkiestra Filharmonii Bałtyckiej pod dyrekcją Stefana Śledzińskiego.  

IV Symfonia G-dur (1900) Gustava Mahlera uważana jest za jego najbardziej promienne, „klasyczne” i przystępne dzieło. Powstanie utworu wiąże się z ważnym dla kompozytora wydarzeniem – zapoznaniem się z antologią poezji ludowej Des Knaben Wunderhorn (Czarodziejski róg chłopca) Clemensa Brentano i Achima von Arnima. Zafascynowany Mahler zaczął komponować do tekstów muzykę, a powstałe w ten sposób pieśni – włączać do swoich symfonii. Jedna z nich, Das himmlische Leben (Niebiańskie życie) – przeniknięty naiwną mistyką obraz rozkoszy czekających w niebie – stała się finałem IV Symfonii. Bo właśnie w tej kolejności, od ostatniej części, utwór powstawał. Wygwizdany podczas prawykonania w Monachium w 1901 roku, uważany za mało istotne idylliczne intermezzo w symfonicznym dorobku Mahlera, stopniowo zyskiwał uznanie. Część pierwsza, Bedächtig, nicht eilen, nosiła pierwotnie podtytuł Świat jako wieczna doczesność. Druga jest swego rodzaju rustykalną wizją śmierci, w której kostucha przygrywa do tańca na gęślach (In gemächlicher Bewegung. Ohne Hast). Sercem IV Symfonii jest jej trzecia, powolna część – Ruhevoll, o której sam kompozytor powiedział, że „śmiech i płacz jednoczą się tu w tym samym czasie”. W finale „symfonia przestaje być humoreską, a szczera i naiwnie dziecięca dusza staje twarzą w twarz z bólem istnienia – pisze Piotr Deptuch. – Kluczowy moment tej części pojawia się jednak pod koniec. Jedyne w tym dziele prawdziwie Mahlerowskie tutti w jednoznacznie triumfalnej tonacji E-dur rozsuwa zasłonę odwiecznej tajemnicy. Wszystko, co trudne i bolesne, zostaje przezwyciężone, a głos dziecka (spore wyzwanie dla głosu sopranowego) sławi uroki niebiańskiego bytowania. Niezwykła koda w tonacji E-dur (Kein musik ist ja nicht auf Erden) to już czysta mistyka, granicząca z roztopieniem się w nirwanie”.

Koncert w dniu 23 lutego, zatytułowany «Muzyka ziemi i nieba», upamiętnić ma drugą rocznicę inwazji Rosji na Ukrainę. „Poprzez wykonanie IV Symfonii Gustava Mahlera pragnę przypomnieć o kruchości życia i pocieszeniu, jakie można znaleźć w duchowości”. Dzieło to może „uleczyć nasze rany, zjednoczyć nas i dodać siły w przezwyciężaniu przeciwności losu. […] Arcydzieło Mahlera oddaje cześć potędze sztuki i odporności ludzkiego ducha” napisał dyrygent Alexandr Iradyan.

Alexandr Iradyan (Armenia) – dyrygent

Dyrygent, kompozytor i pianista urodzony w 1990 roku w Erewaniu, występował w ponad piętnastu krajach, m.in. w Wielkiej Brytanii, Rosji, Francji, Belgii, Niemczech, na Białorusi, w Uzbekistanie, Gruzji, Stanach Zjednoczonych.

Karierę rozpoczął w wieku 16 lat, kiedy wraz z Narodową Orkiestrą Filharmonii Armeńskiej wykonał własny koncert fortepianowy. Jest zwycięzcą wielu ważnych konkursów, takich jak: Międzynarodowy Konkurs im. Arama Chaczaturiana (I nagroda) i Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny w Jekaterynburgu (grand prix). Muzyka Alexandra Iradyana wykonywana była w Carnegie Hall w Nowym Jorku, BOZAR w Brukseli i innych prestiżowych salach. W 2014 roku balet Iradyana Memos of Suicide wystawiony był na deskach Narodowego Teatru Opery i Baletu w Erewaniu.

Artysta ukończył studia kompozytorskie w Państwowym Konserwatorium w Erewaniu w 2014 roku, zaś dyrygenturę studiował w Konserwatorium Królewskim w Brukseli. W 2016 roku przeprowadził się do Berlina, by studiować z Międzynarodowej Akademii Dyrygentury przy Universität der Künste u Stevena Sloane’a. Od ukończenia studiów w 2019 roku mieszka i pracuje w Berlinie, gdzie jest wykładowcą swojej uczelni, a także dyrektorem artystycznym i dyrygentem Sonoris Orchestra Berlin. Pełni także funkcję dyrygenta gościnnego Narodowej Orkiestry Kameralnej Armenii. Współpracuje z licznymi orkiestrami na całym świecie, z którymi wykonuje zarówno repertuar klasyczny, jak i współczesny. W czerwcu 2020 roku Alexandr Iradyan zdobył nagrodę specjalną w Międzynarodowym Konkursie Dyrygenckim im. Arama Chaczaturiana, co dało mu możliwość wystąpienia w Olsztynie z Orkiestrą Filharmonii Warmińsko-Mazurskiej.

Artysta ma koncie współpracę z tak znakomitymi muzykami i zespołami, jak: Mischa Maisky, Maxim Vengerov, George Pehlivanian, Belgijska Orkiestra Narodowa, Orkiestra Symfoniczna Radia i TV w Słowenii. Uczestniczył w kursach mistrzowskich, które prowadzili Robin Ticciati (Deutsches Symphonie Orchester), Sir Roger Norrington, Grzegorz Nowak (Royal Philharmonic Orchestra of London). Dyrygował takimi orkiestrami, jak: Brandenburger Symphoniker, Hochschulorchester der UdK, Staatstheater Cottbus, Bochumer Symphoniker, Kammerorchester Prenzlau, Naubrandenburger Symphoniker.

Michał Marcol – skrzypce

Urodził się w 1988 roku w Rybniku. W 2007 roku ukończył z wyróżnieniem Państwową Szkołę Muzyczną im. Karola i Antoniego Szafranków w rodzinnym mieście. Edukację kontynuował pod kierunkiem dra hab. Adama Mokrusa oraz prof. Beaty Warykiewicz-Siwy w Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach. W 2015 roku rozpoczął studia podyplomowe w Royal College of Music w Londynie w klasie skrzypiec prof. Leonida Kerbela, które ukończył w 2017 roku. W 2020 roku, po ukończeniu studiów doktoranckich na katowickiej uczelni, uzyskał tytuł doktora sztuki. Warsztat skrzypcowy doskonalił między innymi pod okiem Maxima Vengerova, Ivry Gitlisa, Bartłomieja Nizioła i Piotra Pławnera.

W latach 2008-2012 pięciokrotnie został laureatem I nagrody Uczelnianego Konkursu Skrzypcowego w Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach. W 2013 roku uczestniczył w półfinale XX Międzynarodowego Konkursu Muzycznego im. J. Brahmsa w Pörtschach, otrzymał także wyróżnienie w VII Międzynarodowym Konkursie Muzycznym im. M. Spisaka w Dąbrowie Górniczej. W październiku 2011 roku – w wyniku kwalifikacji przeprowadzonych przez Maxima Vengerova – wziął udział w XIV Międzynarodowym Konkursie Skrzypcowym im. Henryka Wieniawskiego w Poznaniu.

W 2012 roku wystąpił jako solista na koncercie wyróżnionych dyplomantów Akademii Muzycznej z Orkiestrą Filharmonii Śląskiej prowadzoną przez Piotra Sułkowskiego. Ponadto jako solista występował m.in. z Orkiestrą Symfoniczną Filharmonii Rybnickiej im. Braci Szafranków, Orkiestrą Polskiej Filharmonii Sinfonia Baltica im. W. Kilara w Słupsku, Orkiestrą Symfoniczną Szkoły Szafranków w Rybniku, Orkiestrą Symfoniczną Filharmonii Zabrzańskiej, Orkiestrą Symfoniczną Filharmonii Śląskiej oraz Orkiestrą Symfoniczną Filharmonii Warmińsko-Mazurskiej im. F. Nowowiejskiego w Olsztynie pod batutą m.in. Piotra Sułkowskiego, Mirosława Jacka Błaszczyka, Massimiliano Caldiego, Gudni Emilssona (Islandia), Ewy Strusińskiej i Sławomira Chrzanowskiego. Współpracował w charakterze solisty lub koncertmistrza z wieloma renomowanymi orkiestrami w kraju i za granicą. W 2015 roku poprowadził jako koncertmistrz cykl koncertów podczas tournée w Korei (2015), wystąpił jako solista wykonując m.in. koncert podwójny J.S. Bacha w New Delhi (Indie, 2016), jako koncertmistrz poprowadził Orkiestrę Teatro Regio w Turynie w projekcie Porgy and Bess G. Gershwina (2019). W sezonie artystycznym 2018/2019 pełnił funkcję koncertmistrza Orkiestry Symfonicznej Filharmonii Śląskiej w Katowicach, a także koncertmistrza Orkiestry Filharmonii Rybnickiej.

W latach 2012–2020 zdobywał doświadczenie pedagogiczne jako wykładowca skrzypiec w Akademii Muzycznej im K. Szymanowskiego w Katowicach. Angażował się w wiele projektów artystycznych, od udziału w Festiwalach (m.in. Warszawska Jesień), przez nagrania CD, udział w realizacji nagrań na potrzeby przewodów doktorskich, aż po produkcje filmowe i telewizyjne.

Od 2012 roku jest koncertmistrzem Orkiestry Symfonicznej Filharmonii Warmińsko-Mazurskiej im. F. Nowowiejskiego w Olsztynie.

Monika Sendrowska – sopran

Urodziła się w 1989 roku, ukończyła Szkołę Muzyczną I i II stopnia im. Fryderyka Chopina w Olsztynie w klasie fortepianu Marzeny Bieńkuńskiej oraz eksternistycznie śpiew solowy pod opieką Izabeli Stefańskiej. Absolwentka Akademii Muzycznej im. St. Moniuszki w Gdańsku na Wydziale Instrumentalnym w klasie fortepianu prof. Bogdana Kułakowskiego oraz absolwentka z wyróżnieniem Wydziału Wokalno-Aktorskiego w klasie śpiewu dr hab. Alicji Rumianowskiej. Po studiach pracowała nad techniką śpiewu u Aleksandry Chacińskiej oraz Urszuli Borzdyńskiej. Doskonaliła swoje umiejętności również na mistrzowskich kursach wokalnych m.in. u H. Januszewskiej, T. Żylis-Gary, R. Minkiewicza, I. Kłosińskiej, J. Rappé, A. Radziejewskiej, A. Zubel, U. Kryger, P. Esswooda, C. Merz. W 2010 roku brała udział w kursie muzyki współczesnej Erasmus IP Project w Tallinie.

Jej debiut operowy to partia Amora w studenckim spektaklu operowym Orfeusz i Eurydyka Glucka w marcu 2013 roku. W tym samym roku została finalistką II Ogólnopolskiego Konkursu Wokalnego w Mławie. Podczas 5. Letniej Akademii Śpiewu brała udział w V Ogólnopolskim Konkursie Wokalnym „Impressio Art” – Sopot 2013, gdzie otrzymała Nagrodę Publiczności dla najpiękniejszego głosu z Trójmiasta. W lutym 2014 roku brała udział w Mistrzowskich Kursach Festiwalu Łańcuch XI. Pierwszy recital dyplomowy ze śpiewu to rola Despiny w operze Cosi fan tutte Mozarta w 2014 roku. W tym samym roku wystąpiła w spektaklu Gianni Schicchi na deskach Opery Kameralnej w Warszawie (reż. N. Kozłowska, dyr. R. Kłoczko), w ramach projektu Scena Młodych. W 2015 roku ukończyła dwusemestralne Podyplomowe Międzywydziałowe Studium Pieśni na Uniwersytecie Muzycznym Fryderyka Chopina, pracując z wyśmienitymi profesorami śpiewu z kraju i świata.

W 2015 roku zdobyła nagrodę dla głosu koloraturowego w X Międzynarodowym Konkursie Wokalnym „Złote głosy”. Rok później brała udział w koncercie Polskiego Stowarzyszenia Muzyki Elektroakustycznej śpiewając Fragments Elżbiety Sikory i współpracując z kompozytorką. W 2016 roku została finalistką IV Międzynarodowego Konkursu Wokalnego im. Jana Kiepury w Krynicy-Zdroju. W następnym roku zdobyła wyróżnienie w VI Ogólnopolskim Konkursie Wokalnym im. Z. Skwary w Mławie oraz dyplom uznania za wyróżniające się wykonanie pieśni Szymanowskiego Samotny księżyc z cyklu Pieśni księżniczki z baśni op. 31. W 2017 roku w Międzynarodowym Konkursie „Złote Głosy” została finalistką oraz dostała nagrodę specjalną za wykonanie utworu polskiego. Od 2018 roku współpracuje z Operą Bałtycką, biorąc udział w spektaklach edukacyjnych dla dzieci oraz w operowych prelekcjach Opera?Si! Jerzego Snakowskiego. W 2019 roku zajęła I miejsce w Międzynarodowym Konkursie Wokalnym im. Belliniego w Katanii. Od tamtego roku pracuje też w Szkole Muzycznej im. Z. Noskowskiego w Gdyni. Rok później nawiązała współpracę z Filharmonią Śląską, w której prawykonała pieśni Podróż długa na sopran i baryton Eugeniusza Knapika. W 2021 roku otrzymała wyróżnienie na Konkursie Ars et Gloria w Katowicach oraz nagrodę specjalną Filharmonii Śląskiej. W 2020 roku rozpoczęła pracę w charakterze pedagoga fortepianu na Wydziale Wokalno-Aktorskim w gdańskiej Akademii Muzycznej im. St. Moniuszki.

W 2020 roku nagrała Podróż długą z T. Rakiem oraz Kameralną Orkiestrą Filharmonii Śląskiej pod dyrekcją M. Tomasiewicza na płycie Górecki Knapik. Master and Apprentice. When Songs are Sung wydaną przez firmę Dux. W 2021 roku zajęła II miejsce w III Konkursie Wokalnym im. Carla Loewego w Szczecinie. W 2022 roku nagrała utwór Pneuma na sopran i taśmę Krzysztofa Olczaka na płycie Dreaming electroacoustic works wydanej przez firmę Opus Series. Album otrzymał brązowy dyplom w Konkursie „Złote Orły”. W 2023 roku podjęła współpracę z Filharmonią Warmińsko-Mazurską oraz Filharmonią Zielonogórską. W maju 2023 roku debiutowała w roli Stasi w operetce Księżniczka czardasza” I. Kalmana w Operze Bałtyckiej pod dyr. A. Banaszaka i w reż. J. Snakowskiego.

Koncert objęty projektem „WARMIŃSKO-MAZURSKA KARTA SENIORA” (zniżka 50% od ceny biletu normalnego), programem  „WARMIA I MAZURY DLA DUŻEJ RODZINY” oraz programem „KARTA DUŻEJ RODZINY” (Pakiet rodzinny w cenach: Rodzic – 30 zł, Dziecko – 15 zł). Bilety w cenach specjalnych do nabycia tylko w kasie Filharmonii za okazaniem Kart.