Legendy morza, pustyni i dżungli

Wprowadzenie do koncertu godz. 18.00, sala kameralna Filharmonii – Janusz Ciepliński

Wykonawcy:

• Alexandr Iradyan – dyrygent
• Maja Babyszka – fortepian
• Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Warmińsko-Mazurskiej

Program:

• Benjamin Britten – 4 Interludia morskie op. 33
• Maja Babyszka / Alexandr Iradyan – Suita na improwizatora i orkiestrę
• Hector Villa-Lobos – Poemat symfoniczny Uirapuru

Koncert Legendy morza, pustyni i dżungli będzie niczym wejście do Narnii przez drzwi starej szafy. Niby przychodzicie Państwo do Filharmonii na koncert, ale w momencie przekroczenia progu sali koncertowej zanurzycie się w odległych od warmińskich cudach przyrody, i to nie tylko poprzez muzykę, ale też wizualizacje. 

Morze – niemalże bezkresna połać wody… Czasami spokojna i niemrawa, a innym razem wzburzona i groźna, odmalowana została dźwiękami przez brytyjskiego twórcę Benjamina Brittena w tetralogii zatytułowanej Cztery interludia morskie. Składa się ona z fragmentów opery o wykluczonym ze społeczności rybaku Peterze Grimesie. Każde z ogniw cyklu to łączniki pomiędzy kolejnymi obrazami opery. Świt (Dawn) rozpoczyna całą operę i kreśli dźwiękami surowy krajobraz nadmorskiego miasteczka. Kolejna część nie pozostawia słuchacza w niepewności co do dnia tygodnia wskazanego w tytule: Niedzielny poranek (Sunday Morning) zaczyna się bowiem bardzo ciekawym odzwierciedleniem dźwięku dzwonów kościelnych przez instrumenty dęte blaszane, dobarwionym dzwonami rurowymi w dalszym przebiegu utworu. Światło księżyca (Moonlight) to z kolei muzyczny obraz pozornego spokoju, a ostatnie ogniwo cyklu – Sztorm (Storm) – to dramatyczna opowieść o wzburzonym morzu. Cztery interludia morskie to crescendo* formalne: od niemal flegmatycznego obrazu świtu aż do nieokiełznanego żywiołu burzy na morzu.

Pustynię reprezentować będzie prawykonanie suity Kurz Sahary na improwizatora i orkiestrę symfoniczną Alexandra Iradyana. Co więcej, będzie to nie tylko pierwsze, ale też niepowtarzalne wykonanie tego utworu, gdyż jego komponentem jest improwizacja – a zatem każda kolejna prezentacja będzie już inna. Kompozytor tak mówi o swoim dziele:

„[Ten] niezwykły projekt łączący improwizatora i orkiestrę jest eksploracją niezbadanego terytorium. Wraz z Mają Babyszką stworzyliśmy partyturę, która daje soliście przestrzeń, a jednocześnie angażuje orkiestrę w taki sposób, że tworzy się jednolita historia. Dzięki kreatywności i różnorodnym technikom artystycznym rozpoczynamy tę podróż, aby zanurzyć się w rozległej przestrzeni Sahary”.

Ostatnim cudem natury, który będzie obecny w sali koncertowej Warmińsko-Mazurskiej Filharmonii, jest dżungla. Słuchaczy zaprowadzi tam niepozorny ptaszek, uirapurú – tytułowy bohater poematu symfonicznego Heitora Villa-Lobosa. Strzyżoń melodyjny, bo tak brzmi polska nazwa tego przedstawiciela fauny, to niezrównany śpiewak, a także symbol szczęścia i spełnienia. Transkrypcja jego treli została sporządzona już w XIX wieku i wygląda następująco:

Poemat symfoniczny Heitora Villa-Lobosa był wykorzystany do stworzenia krótkiego baletu, lecz czy to w pierwotnej, czy we wtórej formie, fabuła jest taka sama:

Grupa Indian udaje się do dżungli na poszukiwanie tytułowego ptaka, którego nazywają „królem miłości”. Zamiast niego napotykają jednak starego i brzydkiego Indianina grającego na flecie. Ponieważ przybysz nie przypada im do gustu, spuszczają mu tęgi łomot, wyganiają ze swojego terenu i kontynuują poszukiwania uirapurú. W lesie pojawia się także młoda dziewczyna, która jako pierwsza dostrzega ptaka i zabija go celnie wystrzeloną z łuku strzałą (glissando smyczków). Ugodzone strzałą zwierzę przemienia się w pięknego młodzieńca. Kiedy wszyscy zgromadzeni szykują się do opuszczenia dżungli, z kniei dobiega ostry dźwięk fletu starego Indianina. Obawiając się zemsty za wcześniejsze wygnanie go z lasu młodzieńcy ukrywają się w krzakach. Na spotkanie starca udaje się tylko niespodziewający się niczego piękny młodzieniec. Indianin zabija go strzałą, a kiedy grupa dziewcząt niesie zwłoki w kierunku pobliskiego źródła, młodzian na powrót przemienia się w uirapurú i odlatuje w głąb dżungli.**

Muzyka Villa-Lobosa to przepełniona barwami i tropikalną duchotą opowieść okraszona cytatami ze śpiewu strzyżonia w partii fletu i saksofonu sopranowego oraz dopieszczona akcentami rdzennej muzyki brazylijskiej. Kto wie, może po koncercie zgodnie z wierzeniami ptaszek uirapurú przyfrunie do Państwa i zapewni szczęście i dobrobyt? Nie warto przepuszczać takiej okazji…

*crescendo – włoskie określenie muzyczne oznaczające wzrost głośności.

** opis pochodzi ze strony http://www.klasycznaplytoteka.pl/uirapuru-heitora-villa-lobosa/, dostęp 10.02.2025 r.

Agnieszka Teodora Żabińska

Maja Babyszka – fortepian

Pianistka i wokalistka młodego pokolenia. Studentka Wydziału Jazzu w klasie Krzysztofa Herdzina na Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy. Naukę gry na fortepianie rozpoczęła w wieku 7 lat, jest wychowanką Klasy Talentów Państwowego Zespołu Szkół Muzycznych im. Artura Rubinsteina w Bydgoszczy w klasie fortepianu prof. Katarzyny Popowej-Zydroń. W 2019 roku otrzymała pełne stypendium w Berklee College of Music w Bostonie. Brała udział w wielu międzynarodowych konkursach w kraju i za granicą.

Alexandr Iradyan – dyrygent

Dyrygent, kompozytor i pianista urodzony w 1990 roku w Erewaniu, występował w ponad piętnastu krajach, m.in. w Wielkiej Brytanii, Rosji, Francji, Belgii, Niemczech, na Białorusi, w Uzbekistanie, Gruzji, Stanach Zjednoczonych.

Karierę rozpoczął w wieku 16 lat, kiedy wraz z Narodową Orkiestrą Filharmonii Armeńskiej wykonał własny koncert fortepianowy. Jest zwycięzcą wielu ważnych konkursów, takich jak: Międzynarodowy Konkurs im. Arama Chaczaturiana (I nagroda) i Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny w Jekaterynburgu (grand prix). Muzyka Alexandra Iradyana wykonywana była w Carnegie Hall w Nowym Jorku, BOZAR w Brukseli i innych prestiżowych salach. W 2014 roku balet Iradyana Memos of Suicide wystawiony był na deskach Narodowego Teatru Opery i Baletu w Erewaniu.

Artysta ukończył studia kompozytorskie w Państwowym Konserwatorium w Erewaniu w 2014 roku, zaś dyrygenturę studiował w Konserwatorium Królewskim w Brukseli. W 2016 roku przeprowadził się do Berlina, by studiować z Międzynarodowej Akademii Dyrygentury przy Universität der Künste u Stevena Sloane’a. Od ukończenia studiów w 2019 roku mieszka i pracuje w Berlinie, gdzie jest wykładowcą swojej uczelni, a także dyrektorem artystycznym i dyrygentem Sonoris Orchestra Berlin. Pełni także funkcję dyrygenta gościnnego Narodowej Orkiestry Kameralnej Armenii. Współpracuje z licznymi orkiestrami na całym świecie, z którymi wykonuje zarówno repertuar klasyczny, jak i współczesny. W czerwcu 2020 roku Alexandr Iradyan zdobył nagrodę specjalną w Międzynarodowym Konkursie Dyrygenckim im. Arama Chaczaturiana, co dało mu możliwość wystąpienia w Olsztynie z Orkiestrą Filharmonii Warmińsko-Mazurskiej.

Artysta ma koncie współpracę z tak znakomitymi muzykami i zespołami, jak: Mischa Maisky, Maxim Vengerov, George Pehlivanian, Belgijska Orkiestra Narodowa, Orkiestra Symfoniczna Radia i TV w Słowenii. Uczestniczył w kursach mistrzowskich, które prowadzili Robin Ticciati (Deutsches Symphonie Orchester), Sir Roger Norrington, Grzegorz Nowak (Royal Philharmonic Orchestra of London). Dyrygował takimi orkiestrami, jak: Brandenburger Symphoniker, Hochschulorchester der UdK, Staatstheater Cottbus, Bochumer Symphoniker, Kammerorchester Prenzlau, Naubrandenburger Symphoniker.

Koncert jest współorganizowany przez Narodowy Instytut Muzyki i Tańca w ramach programu „Muzyk – rezydent”, finansowanego ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego