Koncert symfoniczny

Wprowadzenie do koncertu godz. 18.00, sala kameralna Filharmonii – Piotr Matwiejczuk

Sergey Neller – dyrygent, fortepian
Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Warmińsko-Mazurskiej

Program:
Arnold Schönberg – I Symfonia kameralna E-dur op. 9
Wolfgang Amadeus Mozart – XX Koncert fortepianowy d-moll KV 466
Johannes Brahms – I Symfonia c-moll op. 68

Arnold Schönberg wzbogacił historię muzyki o dodekafonię, czyli zasadę porządkowania 12 dźwięków w serie w taki sposób, aby żaden z nich się nie powtórzył – i z tego zapamiętany jest najbardziej. Jednak jego wczesna twórczość jest dowodem na to, że poszukiwał on swojego własnego języka artystycznego jeszcze w ramach stylu poźnoromantycznego. Symfonia kameralna E-dur op. 9  pochodzi właśnie z tego okresu. Jest ona sprytnym połączeniem tradycji związanych z gatunkiem symfonii: pięć zróżnicowanych  segmentów podobnych do części, ale jednak połączone attacca (tj. wykonywane bez cezur), obsada wykonawcza składa się z instrumentów dętych i smyczkowych występujących zazwyczaj w orkiestrze, ale niemal wszystkie występują się w pojedynczo (prawdopodobnie stąd przydomek „kameralna”). Wreszcie zamiast tematu melodycznego Schönberg posługuje się 3-dźwiękowym motywem, który jest rozwijany podczas trwania utworu. Także na polu harmonii kompozytor poszukuje brzmień nietypowych, unikalnych, często dysonansowych, co – jak możemy sądzić z dzisiejszej perspektywy – było jedynie preludium do poźniej wykształconego indywidualnego stylu i techniki kompozytorskiej tego niemieckiego twórcy. Dzieło potrafi zaskoczyć wartką wciągającą narracją i przez całe 20 minut trzyma w specyficznym napięciu. 
Kolejny utwór, który usłyszymy tego wieczoru, to – bez wątpienia – inna muzyczna opowieść: Koncert fortepianowy d-moll KV 466 Wolfganga Amadeusza Mozarta. Warto zwrócić uwagę na tonację, w której utrzymane jest to dzieło. Utożsamiana w XVIII wieku (oraz wcześniej) z żalem, smutkiem, melancholią, ale też przerażeniem skala d-moll niezwykle rzadko pojawia się w twórczości tego kompozytora: oprócz Koncertu jest to Fantazja na fortepian  KV 397, słynna aria Królowej Nocy z opery Czarodziejski flet, niektóre fragmenty opery Don Giovanni i wreszcie monumentalne Requiem KV 626. Koncert posiada klasyczną, trzyczęściową formę, w której segmenty skrajne odpowiadają charakterem tonacji d-moll, a w kontrze do nich stoi część środkowa – Romanza –  w swym wyrazie łagodna i pogodna. Całość urzeka przepiękną melodyką i – pomimo mroku – mozartowskim animuszem. 
Ostatnim utworem tego wieczoru będzie I Symfonia c-moll Johannesa Brahmsa. Pierwsze szkice tego utworu powstały za sprawą 22-letniego kompozytora, a ostatnią nutę w partyturze postawił on dopiero w wieku 43 lat. Trzeba przyznać, że Brahms był bardzo krytyczny wobec własnych poczynań kompozytorskich, a dodatkowa presja ze strony przyjaciół artysty i publiczności, aby kontynuował on uświęconą już wówczas tradycję beethovenowską nie pomagała mu w pracy. Kiedy I Symfonia była w zasadzie skończona, Brahms domagał się próbnych wykonań w kilku miastach, zanim oddał partyturę do druku. Wysiłek się opłacił: legendarny wówczas dyrygent Hans von Bülow nazwał tę kompozycję X Symfonią Beethovena, nie tylko ze względu na muzyczne nawiązania do utworów ostatniego z klasyków wiedeńskich, ale także geniusz tego dzieła, o którym świadczy chociażby niesamowita, porywająca ekspresja, która w istocie jest kontynuacją tradycji symfoniki niemieckiej. Także dziś publiczność na całym świecie zachwyca się tą czteroczęściową opowieścią, co prawda bez odniesień pozamuzycznych, ale jednak silnie narracyjną. Można zanurzyć się w niej całkowicie i zapomnieć o otaczającym świecie – I Symfonia c-moll jest bowiem jak muzyczne misterium… 

Sergey Neller – dyrygent, fortepian

Sergey Neller jest niemieckim dyrygentem rosyjskiego pochodzenia określonym mianem „niezwykle utalentowanego” w recenzji, która ukazała się w Neue Zurcher Zeitung. Jego talent został rozpoznany dzięki II nagrodzie, którą artysta zdobył na Konkursie Dyrygenckim im. Gustawa Mahlera w 2016 roku organizowanym przez bamberską Orkiestrę Symfoniczną. 
Od tamtej pory Sergey Neller współpracował z takimi zespołami, jak Królewska Orkiestra Szkocka, Verbier Festival Junior Orchestra, Ulsterska Orkiestra (Belfast), Orkiestra Teatru Maryjskiego (Petersburg), Filharmonia Południowych Niderlandów, Filharmonia Szczecińska, Orkiestra Symfoniczna Oulu (Finlandia), Filharmonia im. Leoša Janačka w Ostrawie, Orkiestra Symfoniczna w Norymberdze. Tę ostatnią prowadził fortepianu, wykonując Koncert fortepianowy  C-dur KV 467 Wolfganga Amadeusza Mozarta, z kolei z  bamberską Orkiestrę Symfoniczną nagrał XII Symfonię Dymitra Szostakowicza w wytwórni Bayerischer Rundfunk. W 2018 roku Neller zadebiutował w Stanach Zjednoczonych, dyrygując Orkiestrą Symfoniczną w Jacksonville, którą także poprowadził od fortepianu, tym razem wykonując Koncert fortepianowy C-dur KV 503 Wolfganga Amadeusza Mozarta. Dzięki temu przedsięwzięciu artysta został oceniony jako „szczególnie uzdolniony”. Jako jeden z czterech wybranych dyrygentów uczestniczył także w lekcjach mistrzowskich z Królewską Orkiestrą Concertgebouw z Maestro Daniele Gatti. Artysta brał też udział w produkcji oper Lolita Rodiona Szczedrina w Teatrze Narodowym w Pradze w 2019, a w 2020 roku debiutował w Teatrze Maryjskim w Petersburgu z tą samą produkcją. Zadyrygował wówczas także operą Ariadna na Naksos Richarda Straussa.
Jako utalentowany kompozytor, Neller był nagrodzony przez Stowarzyszenie Mścisława Rostropowicza. W tym czasie skomponował swoją pierwszą operę – Tintagiles, oparta na sztuce teatralnej Śmierć Tintagilesa Maurice’a Maeterlincka. Dzieło kompozytora miało swoją premierę miało w Operze Helikon w Moskwie. Poruszyło ono nie tylko publiczność rosyjską, ale także prasę na całym świecie. Druga opera Nellera, Phaedra, napisana do libretta współczesnego poety i dramatopisarza rosyjskiego, Alexeya Parina.
Sergey Neller odnosił także sukcesy jako pianista, święcąc triumfy na konkursach w Austrii, Bułgarii, Włoszech i Stanach Zjednoczonych, a także koncertując w Europie, Ameryce północnej i Australii. 

Koncert jest współorganizowany przez Narodowy Instytut Muzyki i Tańca w ramach programu „Muzyk – rezydent”, finansowanego ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego