Koncert symfoniczny

Wprowadzenie do koncertu godz. 18.00, sala kameralna Filharmonii – Piotr Matwiejczuk

Paweł Przytocki – dyrygent
Maciej Kułakowski – wiolonczela
Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Warmińsko-Mazurskiej

Program:
Grażyna Bacewicz – Uwertura
Edward Elgar – Koncert wiolonczelowy e-moll op. 85
Zygmunt Noskowski – II Symfonia c-moll Elegijna

„Założeniem Uwertury Bacewiczówny jest rytm i motoryczność” – napisał Artur Malawski w artykule zamieszczonym w  17 numerze „Ruchu Muzycznego” z 1947 roku. Istotnie – utwór ten, powoływany do życia przez kompozytorkę podczas okupacji niemieckiej, na przekór tej ponurej sytuacji, pełen jest żywiołowości, zapału i radości, wyrażanych między innymi właśnie poprzez ruch motoryczny, choć nie zabrakło w nim chwili zadumy w środkowym segmencie Andante. Uwagę badaczy przyciąga towarzyszący zwiewnym figuracjom motyw rytmiczny, skojarzony ze słynnym motywem losu z V Symfonii c-moll Ludwiga van Beethovena, ale także z alfabetem Morse’a, bowiem zestaw trzech krótkich i jednego długiego uderzenia to litera V – kojarzona wówczas przez wszystkich ze słowem Victory oznaczającym zwycięstwo. Swoją drogą, Uwertura doczekała się wielu interpretacji pozamuzycznych: „Można oczywiście odczytać tę partyturę jako «iskrzącą się życiem, pędzącą jak na skrzydłach temperamentu rytmicznego» (Stefan Kisielewski), przejrzystą formę. Można także, jak sugerują niektórzy autorzy, usłyszeć w tym utworze «drugie dno». W tej drugiej interpretacji arkadyjskie Andante byłoby przypomnieniem chwil spokojnych i szczęśliwych, zaś nagłe jego przerwanie i powrót Allegro — potrzebą zachęcania do walki, nie załamywania się pod presją nieszczęść i wiarą w zwycięstwo”*.

Kolejnym utworem tego wieczoru niejako powiązanym z Wielką Wojną, tym razem Pierwszą, jest Koncert wiolonczelowy e-moll op. 85 Edwarda Elgara. Ten brytyjski kompozytor, okrzyknięty przez sobie współczesnych czołowym kompozytorem własnej epoki,  wstrząśnięty był okropieństwami, w które obfitowały burzliwe lata 1914 – 1918. Świadczy o tym jego powstrzymanie się od komponowania, co w przypadku tego było gigantycznym, niemym krzykiem protestu i przerażenia. Nie była to jednak cisza absolutna – skomponował on wówczas zaledwie kilka utworów, między innymi Polonię – dzieło orkiestrowe mające na celu oddać honor Polsce oraz kilka innych utworów o tematyce patriotycznej. Na szczęście, po zakończeniu tego zawirowania w dziejach, 61-letni twórca powrócił do komponowania. Wśród napisanych między sierpniem 1918 a sierpniem 1919 utworów znalazł się właśnie Koncert wiolonczelowy e-moll, przez niektórych określany mianem „lamentu utraconego świata”. W istocie – nie można oprzeć się nostalgii, która bije z tego dzieła. Zwolennicy doszukiwania się w muzyce ukrytych obrazów mogliby usłyszeć tęsknotę za pięknem epoki gwałtownie zabranej przez I Wojnę Światową, epoki pełnej wdzięku i elegancji, dam i gentlemanów, która przeminęła z wiatrem. Niezwykły klimat tej kompozycji wyrażający się między innymi wywołany przez kształtną, barwną melodykę oraz  powodującą dreszcze harmonikę ujęte w zgrabnej, czteroczęściowej formie sprawił, że Koncert wiolonczelowy e-moll Edwarda Elgara jest teraz jednym z najczęściej wykonywanych dzieł na ten instrument.

Drugą część koncertu wypełni II Symfonia Elegijna Zygmunta Noskowskiego, kompozytora, ale także publicysty, pedagoga i dyrygenta, a przede wszystkim wybitnego organizatora życia muzycznego. Pochodził on z zamożnej rodziny, która zadbała o jego wszechstronne muzyczne wykształcenie w zakresie kompozycji, śpiewu, gry na skrzypcach i fortepianie. Z perspektywy czasu można powiedzieć, że to, co głównie zawdzięczamy Noskowskiemu (poza jego muzyką), to wrócenie Warszawie „muzycznego tętna” dzięki swojej wprost tytanicznej pracy na wielu polach: dziennikarstwo i krytyka muzyczna, powoływanie do życia profesjonalnych i amatorskich zespołów muzycznych, organizacja wydarzeń muzycznych na warszawskich estradach i scenach, wreszcie działalność pedagogiczna na różnych stopniach zaawansowania. Miał on niespożytą energię i mimo gigantycznych przeciwności, głównie finansowych, ale też wielu nieprzychylnych mu osób, dopiął swego, a symbolicznym tego przejawem było coraz powszechniejsze wykonywanie muzyki polskich współczesnych kompozytorów, np. Władysława Żeleńskiego.  
Noskowski-pedagog został zapamiętany także jako wybitny pedagog. Spod jego skrzydeł wyszli tacy artyści, jak Mieczysław Karłowicz, Karol Szymanowski, Grzegorz Fitelberg i inni wspaniali kompozytorzy.
Noskowski-kompozytor  z kolei został ukształtowany przez dwóch mentorów: Stanisława Moniuszkę i Ignacego Feliksa Dobrzyńskiego. Można powiedzieć, że  II Symfonia Elegijna jest doskonała syntezą wpływów tych dwóch, a także indywidualnego języka twórczego Noskowskiego. Od Moniuszki zaczerpnął inspirację muzyką ludową (która wyraźna jest w każdym z ogniw cyklu), natomiast od Dobrzyńskiego – klasyczna formę symfonii (uważny słuchacz wychwyci także cytat z Symfonii charakterystycznej tego drugiego w części II omawianego dzieła). 

*https://bacewicz.polmic.pl/uwertura-na-orkiestre/, dostęp 24.09.2024.

Paweł Przytocki – dyrygent

Urodził się w Krośnie. Ukończył studia w Akademii Muzycznej w Krakowie w 1985 roku w klasie dyrygentury prof. Jerzego Katlewicza. Swoje umiejętności doskonalił na kursach dyrygenckich u Petera Eötvösa. W latach 1986–1987 był również stypendystą Bachakademie Stuttgart, uczestnicząc w kursach mistrzowskich prof. Helmutha Rillinga.
Od 1988 do 1991 roku był dyrygentem, a także dyrektorem artystycznym Filharmonii Bałtyckiej w Gdańsku. W roku 1990 debiutował w Filharmonii Narodowej w Warszawie. W latach 1995–1997 był dyrektorem artystycznym Filharmonii im. Artura Rubinsteina w Łodzi. Od roku 2005 do 2009 Przytocki był dyrygentem Teatru Wielkiego Opery Narodowej w Warszawie. W sezonie 2005/2006 przygotował premierę Spartakusa Chaczaturiana oraz prowadził spektakle: Oniegin Czajkowskiego, Traviatę Verdiego, La Boheme Pucciniego. W sezonie 2006/2007 dyrygował premierą baletu Oniegin w choreografii Johna Cranko. W latach 2008-2012 Paweł Przytocki był dyrektorem naczelnym i artystycznym Filharmonii im. Karola Szymanowskiego w Krakowie.
Przytocki współpracuje z większością orkiestr filharmonicznych w Polsce, a także z orkiestrami symfonicznymi i kameralnymi za granicą, m.in. z Budapest Concert Orchestra, Orchestra Sinfonika de Xalapa, Real Filharmonia de Galicia, Capella Istropolitana w Bratysławie, Neue Philharmonie Westfalen, Philharmonisches Staatsorchester Halle, Bilkent Symphony Orchestra w Ankarze, Filharmonią im. Janáčka w Ostrawie, Filharmonią Słowacką w Bratysławie, Narodową Orkiestrą Symfoniaczną Ukrainy w Kijowie, Filharmonią Narodową w Santiago, Filharmonią Narodową w Zagrzebiu, New Haifa Symphony Orchestra, Buffalo Philharmonic Orchestra, Orquesta Filarmonica de Bogota, Jerusalem Symphony Orchestra, Staatsorchester Rheinische Philharmonie Koblenz, Jenaer Philharmonie. Przytocki występował z polskimi orkiestrami wielokrotnie w Niemczech, Austrii, Szwajcarii, Belgii, Holandii, Francji i Hiszpanii. Uczestniczy regularnie w międzynarodowych festiwalach muzycznych: Athens Festival (1987), Musikfest Stuttgart (1988), Flanders Festival (1989), La Chaise-Dieu Festival (1996), Kissinger Sommer (1998), Bratislava Musik Festival (1999), Augsburger Mozartsommer (2000), Praska Wiosna (2001), Wratislavia Cantans (2005). Artysta występował również w wielu prestiżowych ośrodkach muzycznych Europy, takich jak: Wiedeń (Musikverein), Berlin (Konzerthaus), Bruksela (Palais des Beaux-Arts), Santiago (Teatro Municipal), Paryż (Théâtre du Châtelet), Hamburg (Musikhalle) oraz Bonn (Beethovenhalle).
Dokonał nagrań archiwalnych dla Polskiego Radia i Telewizji oraz nagrań płytowych dla wytwórni Dux, Aurophon i Point Classics. Jego nagranie I Symfonii Rachmaninowa zostało wyróżnione przez amerykański magazyn muzyczny „La folia” (obok takich kreacji, jak V Symfonia Beethovena pod batutą Carlosa Kleibera oraz „Appasionata” Światosława Richtera) jako przykład rzadko spotykanej intensywności i zaangażowania w muzyce.
Od roku 2008 Paweł Przytocki jest związany z Katedrą Dyrygentury Akademii Muzycznej w Krakowie, gdzie prowadzi swoją klasę dyrygentury.
We wrześniu 2017 roku objął funkcję dyrektora artystycznego Filharmonii Łódzkiej im. Artura Rubinsteina w Łodzi.

Maciej Kułakowski – wiolonczela

Urodzony w 1996 roku w Gdańsku. Grę na wiolonczeli rozpoczął w wieku sześciu lat w klasie wiolonczeli prof. Jadwigi Ewald.
Jest laureatem Konkursu Królowej Elżbiety w Brukseli oraz zdobywcą I nagrody oraz nagrody specjalnej na X Międzynarodowym Konkursie Wiolonczelowym im. Witolda Lutosławskiego w Warszawie. Od 2019 roku reprezentuje Londyńską agencję Young Classical Artists Trust (YCAT).
Jako solista występował w wielu krajach Europy i Świata m.in. z Orkiestrą Filharmonii Narodowej w Warszawie, Sinfoniettą Cracovią, Polską Orkiestrą Sinfonia Iuventus, Orkiestrą Filharmonii Bałtyckiej, Aukso: Orkiestra Kameralna Miasta Tychy, London Mozart Players, Kammerphilharmonie Bremen, Brussels Philharmony Orchestra, St. Petersburg Symphony Orchestra czy Calgary Symphony Orchestra. Jako kameralista brał udział w takich festiwalach jak: Piatigorsky Cello Festival w Los Angeles, Cello Biennale w Amsterdamie, Beijing Cello Festival, Festiwal im. Krzysztofa Pendereckiego, Festiwal im. Witolda Lutosławskiego, Festiwal im. Ignacego Jana Paderewskiego, Moritzburg Festival, Kronberg Festival, Krzyżowa Music czy Munich Rising Stars.
Współpracował z takimi muzykami jak Krzysztof Penderecki, Mischa Maisky, Emanuel Ax, Christoph Eschenbach, Viviane Hagner, Charles Neidich, Arnold Steinhardt, Lawrence Power i Kian Soltani oraz dyrygentami: Eivind Gullberg Jensen, Frank Braley, Stéphane Denève, Marek Moś, Marek Pijarowski w szerokim zakresie repertuaru.
Maciej studiował u Wolfganga Emanuela Schmidta w Kronberg Academy. W 2016 roku otrzymał stypendium i nagrodę specjalną od Deutsche Stiftung Musikleben podczas Deutscher Musikwettbewerb, a w 2015 roku zdobył II nagrodę na konkursie TONALI w Hamburgu (2015). W roku 2010, 2012 i 2013 otrzymał stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz został laureatem konkursu Narodowego Centrum Kultury – Młoda Polska. Wcześniej studiował u prof Marcina Zdunika na Akademii Muzycznej im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku, Mannheim Universität oraz Hochschule für Musik Franza Liszta w Weimarze. Brał udział w wielu kursach mistrzowskich gdzie kształcił się u wybitnych pedagogów takich jak: Sir András Schiff, Gidon Kremer, Frans Helmerson, Mischa Maisky, Steven Isserlis, Phillipe Muller, Jérôme Pernoo, Gary Hoffman, Jens Peter Maintz, Ivan Monighetti czy Andrzej Bauer.
Gra na wiolonczeli Giovanni Baptisty Ruggeriego z 1700 roku oraz współczesnej wiolonczeli Thorstena Theisa z 2014 roku.

Koncert jest współorganizowany przez Narodowy Instytut Muzyki i Tańca w ramach programu „Muzyk – rezydent”, finansowanego ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego