Koncert kameralny

Kazuki Sawa (Japonia) – skrzypce
Ignacy Lisiecki – fortepian
Jagienka Perlikiewicz-Kass – prowadzenie

Program:
Karol Szymanowski – Sonata d-moll op. 9
Karol Szymanowski – Nokturn i Tarantella op. 28
Johannes Brahms – Sonata  G-dur op. 78  nr 1 na skrzypce i fortepian
Toru Takemitsu – Distance de Fée
Valentin Silvestrov – 5 utworów na skrzypce i fortepian
I. Elegia
III. Intermezzo

Sonata d-moll op. 9, według Tadeusza A. Zielińskiego, „stanowi chyba najwybitniejsze dzieło instrumentalne z wczesnego okresu Szymanowskiego”. Ta górnolotna opinia wcale nie jest na wyrost, jeśli weźmiemy pod uwagę rozkosznie dysonującą  harmonikę (jeszcze) funkcyjną, rozlewający się, romantyczny charakter dzieła doskonały czy balans między fragmentami o delikatnej, poetycko zamyślonej strukturze, a tymi  dramatycznymi o gęstej fakturze. Dzieło jest świeże w odbiorze, a zwolennicy doszukiwania się semantycznych opowieści w muzyce mogliby nawet wysłyszeć tam fale silnych emocji, które mógł odczuwać 22-letni wówczas Szymanowski. Nic dziwnego zatem, że w XX-stym stuleciu sięgnęli po Sonatę nawybitniejsi skrzypkowie: Dawid Ojstrach, Wanda Wiłkomirska i wielu innych, a legendarny polski wiolonczelista, Kazimierz Wiłkomirski, dokonał transkrypcji tego utworu na wiolonczelę i fortepian.

Doskonałym muzycznym dopowiedzeniem  tego utworu będzie inna kompozycja Szymanowskiego – Nokturn i Tarantella op. 28. To dużo późniejsze dzieło „powstało na podłożu doskonałego humoru, w który Szymanowskiego i Kochańskiego wprawiła butelka świetnego koniaku, wyciągniętego gdzieś z głębi szafy nieobecnego gospodarza przez bezceremonialnych gości” – wspominał August Iwański, właściciel majątku ziemskiego, w którym zaszła ta scena. W podzięce za gościnę Szymanowski zadedykował włodarzowi ten utwór. Humor, który był rzekomo impulsem powstania dzieła, jest subtelny, i w zasadzie tonie w innych jakościach: taneczności, rytmice à la ad libitum i wirtuozerii. Drugi człon tytułu – Tarantella –  to nazwa neapolitańskiego tańca i prawdopodobnie pochodzi od słowa tarantula. Dawniej wierzono bowiem, że taniec może stanowić odtrutkę na jad tego pająka. Istotnie, ognisty charakter Tarantelli Szymanowskiego z pewnością postawiłaby na nogi niejednego chorego…

Po wysłuchaniu utworów Szymanowskiego Sonata G-dur op. 78 Johannesa Brahmsa brzmi bardzo przejrzyście, choć muzyka ta także posiada swoistą, pochłaniającą słuchacza głębię.  Nazywana czasami Sonatą deszczową, swój przydomek zawdzięcza zapożyczeniu motywu punktowanego z Deszczowej pieśni oraz Nachklang niemieckiego twórcy. Jest potraktowany na różne sposoby: jako temat części pierwszej i trzeciej, czy jako marsz żałobny w części drugiej. 

Po tych gigantach muzyki europejskiej skierujemy uwagę na wschód, a konkretnie na japońskiego kompozytora i teoretyka muzyki Tōru Takemitsu (1930-1996), którego ideą było łączenie świata Zachodu i Wschodu, a także innych antynomii: dźwięk i cisza, tradycja i innowacja. Distance de fée to utwór pochodzący z wczesnego okresu kompozytora, który powstał podczas jego fascynacji ówczesną muzyką zachodniego kręgu kulturowego, w tym Oliviera Messiaena czy Claude’a Debussy’ego. I rzeczywiście – dzieło to jest przesiąknięte klimatem impresjonistycznym, a skala oktatoniczna to podstawowy budulec narracji muzycznej. Tytuł utworu to nawiązanie do poematu stanowiącego bezpośrednią inspirację dzieła muzycznego. Wiersz o tym samym tytule napisany przez poetę Shuza Takiguchiego opowiada o… Sami Państwo oceńcie:

Nieskończone trzepotanie skrzydeł

Młodej ćmy znosi ciężar ogromnej butelki

Przemijające popiersie zmraża wspomnienie śniegu

Gwiazdy siadają na cienkiej gałęzi i przystosowują się do skromnej iluminacji

Wszystko

Zwierciadło sferyczne w bezruchu na samym szczycie

Zakończenie wieczoru stanowić będą dwa spośród Pięciu utworów na skrzypce i fortepian ukraińskiego kompozytora – Valentina Silvestrova. Ten postmodernista, który miał odwagę sprzeciwić się reżimowi sowieckiemu, tworzy swój dźwiękowy świat z elementów  klasycznych bądź nawiązujących do poprzednich epok. Mimo tego, nie można jego muzyce odmówić nowoczesności, świeżości i wyrazistego stylu. Jak sam kompozytor podsumował, „nie piszę niczego nowego. Moja muzyka jest odpowiedzią, echem tego, co już istnieje”. 

Kazuki Sawa (Japonia) – skrzypce

Obecnie jeden z wiodących skrzypków w Japonii, Kazuki Sawa moze poszczycić się wspaniałymi osiągnięciami muzycznymi. Po ukończeniu studiów na Uniwersytecie Sztuki w Tokio (Tokyo Geidai) z tytułem magistra sztuki oraz wyróżnieniem  „Nagroda Ataka”, postanowił kontynuować naukę w Londynie u Gyorgy’a Pauka and Beli Katony. 

Kazuki Sawa zdobył wiele nagród na konkursach międzynarodowych na przykład w Monachium (w duecie ze swoją żoną Emiko Tadenumą, pianistką), Paryżu (Międzynarodowy Konkurs im. Marguerite Long i Jacques’a Thibaud) oraz Poznaniu (Międzynarodowy Konkurs Skrzypcowy im. Henryka Wieniawskiego). Artysta zdobył także Medal belgijskiego Towarzystwa im. Eugène’a Ysaÿe’a oraz złoty medal na Festiwalu w Bordeaux. 

W 1984 roku powrócił do Japonii, gdzie rozpoczął intensywną karierę zarówno jako profesor na macierzystej uczelni, jak i solista oraz kameralista. W 1989 roku przeniósł się do Londynu, aby połączyć swoją działalność koncertową z pracami badawczymi na Królewskiej Akademii Muzyki. Współpracował tam z członkami kwartetu smyczkowego „Amadeus”, co z kolei zainspirowało go do założenia własnej formacji – kwartetu Sawa, który działa do dzisiaj i jest postrzegany jako wiodący zespół kameralny w Japonii. W sezonie 2000/2001, aby uczcić 10-lecie jego istnienia, skrzypek wraz ze swoim kwartetem dokonał nagrania wszystkich kwartetów smyczkowych Ludwiga van Beethovena. Ponadto współpracował on z takimi zespołami, jak Kwartet Henschel, Kwartet Kuss czy Kwartet Gustava Mahlera.

Artysta jest zapraszany na takie wydarzenia, jak Festiwal Muzyki Kameralnej w Kuhmo (Finlandia), Letni Festiwal Muzyczny w Bowdoin College w USA, Festiwal Muzyki Kameralnej w Corku Zachodnim (Irlandia), Festiwalu  Ryedale w Wielkiej Brytanii oraz Letnim Festiwalu w Lake District, także w Wielkiej Brytanii. Kazuki Sawa jest także zapraszany jako juror międzynarodowych konkursów takich, jak Międzynarodowy Konkurs Skrzypcowy im.  Tibora Vargi w Sion, Międzynarodowy Konkurs im. Marguerite Long i Jacques’a Thibaud w Paryżu, Londyński Konkurs kwartetów smyczkowych oraz Międzynarodowy Konkurs organizowany przez Północną Królewską Akademię Muzyki w Manchester. 

Kazuki Sawa był rektorem swojej macierzystej uczelni w latach 2016-2022. Obecnie jest profesorem honorowym Królewskiej Akademii Muzycznej w Londynie oraz Uniwersytetu Sztuki w Tokio. Artysta gra na skrzypcach z 1732 wykonanych przez  Joseph Guarnerius del Gesu, potocznie nazywane „Arkwright”.

Od 1996 roku artysta rozpoczął także karierę dyrygenta. w latach 2004 i 2005 prowadził zespoły smyczkowe (Hibiki Strings of Japan and the Tokyo Strings) podczas tournée w Wielkiej Brytanii. Koncerty z udziałem Sawy w roli dyrygenta Orkiestry Geidai z Tokio w Teatrze Colon w Buenos Aires były szczególnie ciepło przyjęte zarówno przez członków zespołu, który prowadził, jak i publiczność.

Ignacy Lisiecki – fortepian

Legendarna polska pianistka Halina Czerny-Stefańska będąca jurorką wielu konkursów pianistycznych jako pierwsza zwróciła uwagę na muzykalność młodego pianisty, który od najwcześniejszych lat zwyciężył w kilku konkursach pianistycznych dla młodzieży. Przełomowym momentem w muzycznej edukacji było spotkanie z amerykańskim pedagogiem prof. Lwem Natochennym (studentem Lwa Oborina), który wywarł decydujący wpływ na estetykę wykonawczą pianisty.
Ignacy Lisiecki koncertował m.in. w katowickim NOSPR, Filharmonii Narodowej w Warszawie, w berlińskim Konzerthausie, Tokyo Opera City, Tokyo Metropolitan Theater, Tokyo Bunka Kaikan, Tokyo Sumida Triphony Hall. Współpracował z czołowymi orkiestrami japońskimi m.in. z Tokyo Philharmonic Orchestra, Kyushu Symphony Orchestra oraz jako kameralista z legendarnym litewskim wiolonczelistą Davidem Geringasem, Aiko Noda (skrzypaczką Chicago Symphony Orchestra) oraz z kwartetem smyczkowym Konzerthaus Berlin.
Rejestrując Preludia fortepianowe Aleksandra Tansmana wziął udział w projekcie fonograficznym Polskiego Wydawnictwa Muzycznego (PWM) „Sto na sto” (1918-2018), który uwzględniał selekcję stu najciekawszych dzieł muzyki polskiej ostatniego stulecia. W kompilacji tej wykorzystano archiwalne nagrania wybitnych, nieżyjących już polskich artystów, jak również nowe nagrania obecnie działających wykonawców oraz zespołów orkiestrowych z Polski. Również na zaproszenie PWM odbył trasę koncertową po najważniejszych japońskich miastach (Tokio, Osaka, Nagoya, Sapporo, Hiroshima) promując kompozycje polskich kompozytorów. Obok prezentacji utworów wygłosił serię wykładów dot. muzyki polskiej.
Centralne miejsce w działalności pianisty zajmuje wykonywanie muzyki tworzonej przez najwybitniejszych współczesnych kompozytorów, często związanych wydawniczo z PWM. Dokonał światowych prawykonań takich utworów jak m.in. Reflection No.8 Marcela Chyrzyńskiego (Yokohama, Himawari Sato Hall, lipiec 2021), Gliptopalinomia Pawła Hendricha (Tokyo Sumida Triphony Hall, 2018 -utwór dedykowany pianiście), Etoile pour Dawid Hanny Kulenty (Ehime, Tobe 2022) oraz II Sonaty fortepianowej Romana Palestra (Fukuoka Airef Hall). Wraz z Orkiestrą Muzyki Nowej prawykonał Koncert fortepianowy Phantomaticon Pawła Hendricha, który został zaprezentowany w katowickim NOSPR- ze.
Lisiecki jako pierwszy prezentował polskiej publiczności najnowsze kompozycje fińskiego kompozytora Esa Pekka Salonena (m.in. w Filharmonii Narodowej w Warszawie).
Ważne miejsce w muzycznej aktywności pianisty zajmuje opracowywanie transkrypcji m.in. utworów orkiestrowych i organowych na fortepian. W maju 2011 roku, z okazji setnej rocznicy śmierci Mahlera na recitalu w Osace miała miejsce premiera Parafrazy nt. Adagietto z V Symfonii autorstwa pianisty. W 2012 z kolei Lisiecki zaprezentował Fantazję nt. Preludium Chorałowego Brahmsa, utwór inspirowany tematem preludium pochodzącym z ostatniego opusu niemieckiego kompozytora.
Debiutancka płyta Ignacego Lisieckiego Homage to Brahms (2013) zyskała pozytywny odbiór w mediach. Pisały i mówiły o niej m.in. „Newsweek”, Polskie Radio, „Wprost”, „Przekrój”, Onet, szwajcarskie publiczne Radio RTS, niemiecki „Piano Magazine” oraz amerykańskie „Fanfare Magazine”. Z kolei w 2019 roku wytwórnia płytowa Sony Music wydała kolejny album pianisty zatytułowany Swan Songs.
Ignacy Lisiecki grał batutą takich dyrygentów jak m.in. Mirosław Jacek Błaszczyk, Jose Maria Florencio, Norichika Iimori, Derrick Inouye, Theodore Kuchar, Jacek Rogala, Tadeusz Strugała, Piotr Sułkowski, Ken Takaseki, Kazumasa Watanabe. W 2017 wystąpił wspólnie z japońskim skrzypkiem prof. Kazuki Sawa w popularnym japońskim programie dot. muzyki klasycznej telewizji ASAHI „Daimei no nai ongakukai”. Program był oglądany przez 5 milionów odbiorców i był pierwszą tak obszerną prezentacją sylwetki Karola Szymanowskiego w japońskich mediach.
Ignacy Lisiecki jest absolwentem Uniwersytetu Muzycznego im. Chopina w Warszawie. Studiował także w Hochschule für Musik und Theater w Hanowerze oraz dyrygenturę na tokijskim uniwersytecie Tokyo Music of Arts (Geidai).
Pianista został wyróżniony dyplomem polskiego Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2010) za wybitne dokonania na rzecz szerzenia polskiej kultury na świecie. Był również stypendystą japońskiego rządu (MEXT), niemieckiego DAAD oraz Fundacji Crescendum Est Polonia Aleksandra Gudzowatego. Ignacy Lisiecki jest dyrektorem artystycznym zespołu Hakushu Hall Ensemble w mieście Yanagawa, którego skład tworzą m.in. koncertmistrzowie najlepszych japońskich i niemieckich orkiestr.