Tematyka konferencji pt. Instytucja kultury – funkcje, zadania, rozwiązania prawne i dobre praktyki
Konkurs na stanowisko dyrektora instytucji kultury (Lech Śliwonik)
Konkursowe wyłanianie dyrektora instytucji kultury jest akceptowane jako zasada, ale zarazem skutki jej stosowania spotykają się z surową krytyką, są bowiem przyczyną powstawania najbardziej zapalnych punktów w życiu kulturalnym. Możliwa jest tylko jedna konkluzja: powód tej dychotomii tkwi immanentnie w samej regulacji – jej błędach, brakach i nieadekwatności do potrzeb. Rozporządzenie w sprawie organizacji i trybu przeprowadzenia konkursu na kandydata na stanowisko dyrektora instytucji kultury zostało wydane w 2004 roku i było pierwszą próbą regulacji trudnej materii. Jeśli tak spojrzeć na dokument, to w swoim czasie odegrał przypisaną mu rolę, jednak czas jego „panowania” trwa zbyt długo. Zebrane doświadczenia pokazują, że w rozporządzeniu jest wiele luk, wiele nieprecyzyjnych zapisów, co otwiera pole dla dowolności w jego interpretacji i stosowaniu w praktyce, a w konsekwencji wywiera długotrwały negatywny wpływ na funkcjonowanie instytucji kultury, zwłaszcza teatralnych. Nie od rzeczy będzie wskazanie niektórych słabych stron:
* Niesprecyzowany termin uruchamiania postępowania konkursowego, co skutkowało podejmowaniem decyzji o ogłoszeniu konkursu dosłownie w ostatniej chwili, zaskakiwaniem przez organizatora zarówno aktualnego dyrektora, jak i pracowników, a także potencjalnych kandydatów.
* Dokument niejako „ustanawia” dysproporcję między zobowiązaniami dla kandydata ustalanymi przez organizatora a zobowiązaniami samego organizatora, nie zapobiega zaskakiwaniu kandydata nieujawnionymi wcześniej wymaganiami, nie nakazuje sprecyzowania najważniejszych oczekiwań organizatora wobec kandydata.
* Tworzy zbyt duże pole dowolności, na przykład nie zapobiega „alternatywnym” sposobom wyboru kandydata, jak własne systemy punktacji czy ustalenia wewnętrzne, przyznające prawo głosu rozstrzygającego.
* Dokument jest bardziej rozporządzeniem o pracy komisji konkursowej niż o przeprowadzeniu konkursu – postępowanie kończy się przekazaniem organizatorowi przez komisję wyników wraz z dokumentacją. Organizator, który konkurs ogłosił, mobilizował do uczestnictwa, powołał komisję, powierzając jej wybór kandydata, nie ma obowiązku przedstawienia wyłonionemu kandydatowi propozycji umowy.
* Brak zapisu jednoznacznie przesądzającego o możliwości nierozstrzygnięcia konkursu, z określeniem warunków podjęcia takiej decyzji oraz wynikających z niej obowiązków organizatora.
To niepełne przecież wyliczenie słabości czyni oczywistym wniosek: konieczna jest pilna naprawa, jeśli konkursy mają być poważnym, szanowanym regulatorem życia kulturalnego Polsce.
Rada ds. Instytucji Artystycznych przy Ministrze Kultury i Dziedzictwa Narodowego już na początku kadencji podjęła decyzję o rozpoczęciu prac nad nowelizacją rozporządzenia. Wyłoniony został zespół, który w okresie od grudnia 2016 do kwietnia 2017 pracował nad zmianami, mając stałe wsparcie podsekretarz stanu Wandy Zwinogrodzkiej oraz Departamentu Narodowych Instytucji Kultury. 5 maja 2017 roku firmowany przez Radę projekt nowelizacji – dodać trzeba: głębokiej nowelizacji – został przekazany Ministrowi Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Projekt był przedstawiany różnym gremiom, będącym użytkownikami rozporządzenia, m.in. na zjeździe Stowarzyszenia Dyrektorów Teatrów, na naradzie dyrektorów departamentów kultury urzędów marszałkowskich. Niektóre ze zgłoszonych uwag i propozycji Rada wykorzystała w toku procesu legislacyjnego w MKiDN.
*
Nie ma idealnego dokumentu prawnego, choć trzeba eliminować wykryte słabości, dostosowywać do nowych warunków i do sytuacji wcześniej trudnych do przewidzenia. Nawet wtedy dokument nie może zawrzeć wszystkiego, nie może stać się idealnym narzędziem do rozwiązywania problemów. Dlatego Rada ds. Instytucji Artystycznych zadeklarowała przedstawienie również projektu wzorcowej umowy między organizatorem i kandydatem na stanowisko dyrektora oraz katalogu dobrych praktyk, jakie powinny obowiązywać strony postępowania konkursowego; w tworzeniu tego katalogu wykorzystane będą wcześniejsze prace prowadzone przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, przez Związek Artystów Scen Polskich oraz przez społeczne forum twórców i działaczy pracujące przy Instytucie Teatralnym im. Z. Raszewskiego. Jest oczywiste, że wobec postulowanych przez Radę daleko idących zmian w rozporządzeniu wiele punktów zapisanych w katalogu traci rację bytu – ze sfery intencji zostały przeniesione w sferę regulacji.
Relacje instytucji kultury z organizatorem (Andrzej Kosendiak)
Panel dedykowany jest obowiązkom i rolom dwóch stron (w relacji instytucja a jej organizator), punkt wyjścia dla dyskusji stanowi diagnoza obecnego stanu. Poruszona zostanie problematyka utożsamiania instytucji kultury z jednostką samorządu terytorialnego, relacji: dyrektor instytucji a pracownik samorządowy, zakresu uprawnień samorządu w stosunku do instytucji kultury oraz jej dyrektora, obowiązków organizatora na gruncie ustawy o działalności kulturalnej. Przedstawiony zostanie proponowany zakres i kierunek zmian, m.in. postulat dookreślenia sposobu ustalenia poziomu finansowania instytucji przez organizatora oraz mechanizmów gwarantujących minimalny poziom finansowania na czas kadencji powoływanego dyrektora.
Organizacja wewnętrzna instytucji kultury (Paweł Płoski)
Wśród tematów, które rzadziej wracają w debatach o polityce kulturalnej, są zagadnienia dotyczące pracowników instytucji kultury. Celem dyskusji będzie identyfikacja istotnych problemów odnoszących się do codziennego funkcjonowania tych instytucji. Poruszone zostaną zarówno zagadnienia szczegółowe, np. związane z czasem pracy, uprawnieniami urlopowymi, jak również ogólne – rola związków zawodowych w instytucji (np. przy wyborze dyrektora), relacje między pracownikiem i pracodawcą.
Oddzielnym problemem są rady funkcjonujące w instytucjach kultury. Identyfikujemy różne ich typy: rady artystyczne, rady programowe, rady powiernicze, rady artystyczno-programowe, powoływane przez organizatorów lub przez dyrektorów. Czy należy na nowo zdefiniować ich rolę i zadania? Czy może trzeba budować samorząd zespołów artystycznych (na wzór orkiestr niemieckich), mający wpływ na kierunki działania instytucji?
Organizator konferencji:
