Brahms/Grieg/Elgar

Koncert symfoniczny

Wykonawcy:

Studenci Universität der Künste w Berlinie:

• Judith Baubérot, Roy Hoshen, Kentaro Machida, Nora Popescu, Kerem Tunçer, Rebekka Zastrow, Tianyang Zhang – dyrygenci
• Caitlan Rinaldy – solistka

Program:

• Johannes Brahms – Wariacje na temat z twórczości Haydna op. 56
• Edvard Grieg – Koncert fortepianowy a-moll op. 16
• Edward Elgar – Wariacje na temat własny Enigma op. 36

Pisząc Wariacje na temat z twórczości Haydna op. 56, Johannes Brahms zamierzał oddać hołd swojemu wielkiemu poprzednikowi. Los lubi jednak płatać figle… Po wydaniu Wariacji pod powyższym tytułem okazało się, że temat główny, nazywany Chorałem św. Antoniego – czyli kanwa i podstawa całego dzieła –  prawdopodobnie nie został skomponowany przez Josepha Haydna, a przez kogoś innego. Skąd to zamieszanie? Pierwszy wydawca Chorału (będącego częścią Divertimenta) stwierdził, że doskonałą strategią marketingowo-reklamową będzie przypisanie tego utworu Haydnowi, jako rozpoznawalnemu artyście, pomijając faktycznego twórcę. W tamtych czasach była to powszechna praktyka… Zanim jednak żachną się Państwo na niesprawiedliwość tego świata, nadmienię jeszcze, że ten nieznany twórca prawdopodobnie także skorzystał z cudzego pomysłu na kompozycję – tak przynajmniej twierdzą badacze.  Zatem, 

To, co było, jest tym, co będzie, a to, co się stało, jest tym, co znowu się stanie: więc nic zgoła nowego nie ma pod słońcem (Koh 1, 9)

Tajemnicą, choć może nieco bardziej intencjonalną, owiane są Wariacje na temat własny op. 36, zwane powszechnie Wariacjami Enigma Brytyjczyka Edwarda Elgara. Tak pisał on o swoim utworze:

Dzieło to, rozpoczęte w duchu humorystycznym, a kontynuowane w tonie bardzo poważnym, zawiera szkice przedstawiające przyjaciół kompozytora. Muzykę tę można rozumieć, jako ich osobowości  komentujące i odbijające temat kompozycji, a także ich próby rozwiązania tytułowej Enigmy. Szkice te nie są portretami – każda z wariacji zawiera konkretną ideę, której kanwą jest osobowość lub wydarzenie znane tylko dwóm osobom. Mimo to, ta kompozycja  może być słuchana jako “utwór muzyczny”, bez oglądania się na jakiekolwiek znaczenie pozadźwiękowe.

Z powyższych słów kompozytora wynika, że był to dla niego utwór intymny, związany z jego najbliższymi. Wariacje Enigma stały się jednak czymś więcej – od swojej bardzo udanej premiery nie tylko wszedł na stałe do światowego repertuaru symfonicznego, ale także zajmuje szczególne miejsce w kulturze Wielkiej Brytanii. Te dwie skrajności – intymność i powszechność – uchwycone są w sposób mistrzowski w muzyce: Elgar odmalował portrety swoich najbliższych uniwersalnym językiem muzyki, dzięki czemu poruszyły (i poruszają nadal) wielu melomanów na całym świecie. Może w nich odnajdują jakąś część siebie?
Do światowego repertuaru wszedł także Koncert fortepianowy a-moll op. 16 Edwarda Griega. Ten jedyny koncert solowy autorstwa tego norweskiego twórcy okazał się jednym z najpopularniejszych dzieł tego gatunku napisanych w ogóle. Trudno się temu, zdaniem moim, dziwić – dzieło to ma wszystko, co najlepsze i najpiękniejsze w muzyce romantycznej: porywający od pierwszych nut temat części pierwszej, który tak doskonale ulega wszelkim przekształceniom, aby wybrzmieć w pełni w momencie apoteozy, jaką jest kadencja w partii solisty, spokojną, acz nie pozbawioną dramatyzmu drugą część i energetyzujący, wirtuozowski finał, o fantastycznej instrumentacji i balansie kompozycji nie wspominając. Wybitny teoretyk muzyki, Józef Michał Chomiński, stwierdził, że jest to jedna z wielu romantycznych kompozycji konwencjonalnych, które „nie wnoszą (…) nic nowego do rozwoju tej [koncertowej] formy”. Nie jest to jednak bynajmniej ujma w obliczu tak doskonałej muzyki, której blask podziwiamy od ponad stu pięćdziesięciu lat! Szanowni Państwo, polecam rozsiąść się wygodnie w fotelu i po prostu dać się porwać temu Koncertowi fortepianowemu. To będzie naprawdę emocjonujące trzydzieści minut.

Caitlan Rinaldy – 22-letnia pianistka z Australii rozpoczęła naukę gry na fortepianie w wieku 5 lat, a już jako siedmiolatka występowała z Mueller Symphony Orchestra. W wieku 10 lat została przyjęta do Juilliard Music School w Nowym Jorku i objęta programem „Highly Gifted & Talented” Fundacji Leopold Mozart Institute w Austrii. Studiowała na Uniwersytecie Mozarteum w Salzburgu pod kierunkiem prof. Andreasa Webera, gdzie ukończyła zarówno studia licencjackie, jak i magisterskie w zakresie gry solowej. Występowała z wieloma orkiestrami na świecie, m.in. z Astana Symphony Orchestra, Kyiv Philharmonic Orchestra, Manchester Camerata, Shenzhen Symphony Orchestra i Nola Orchestra.

Caitlan jest laureatką licznych międzynarodowych konkursów, w tym Międzynarodowego Konkursu Chopinowskiego, Konkursu Schuberta, Astana Piano Passion, Horowitz Competition oraz Concorso Pianistico Internazionale “Premio Mauro Paolo Monopoli”, gdzie zdobyła I nagrodę i Nagrodę Publiczności. Brała udział w wielu festiwalach, takich jak Young Classic Europe, Bebersee Festival 2025 i Crescendo Festival 2025, a także w produkcji Wir Wunderkinder (Niemcy). Obecnie kontynuuje studia Konzertexamen na Uniwersytecie Sztuk w Berlinie pod kierunkiem prof. Markusa Groha.

Agnieszka Teodora Żabińska