Repertuar

Piotr Sałajczyk – fortepian

Jagienka Perlikiewicz-Kass – prowadzenie

Program:

Franciszek Lessel – Sonata fortepianowa op. 1 nr 2
Juliusz Zarębski – Kołysanka op. 22, Wielki polonez op. 6
Władysław Żeleński – Wariacje h-moll op. 62
Mieczysław Wajnberg – Sonata fortepianowa op. 8 nr 2
Władysław Szpilman – Życie maszyn

Koncert współorganizowany
w ramach programu Instytutu Muzyki i Tańca
„Scena dla Muzyki Polskiej”

Koncert dofinansowano ze środków
Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Franciszek Lessel należy do naszych rodzimych zapomnianych mistrzów – choć zawdzięczamy mu wprowadzenie do muzyki polskiej formy koncertu fortepianowego, dopiero w XXI wieku rozpoczął się renesans twórczości kompozytora. Do dzieł, które z całą pewnością zasługują na przypomnienie, należy również Sonata fortepianowa op. 1 nr 2. Lessel, urodzony w Puławach, wychowany na dworze Izabeli Czartoryskiej, miał szansę zdobyć świetne wykształcenie: studiował przez dziewięć lat pod kierunkiem samego Josepha Haydna. W obu sonatach z op. 1 słychać wpływy klasyków wiedeńskich, Haydna i Mozarta, jednak nie są to dzieła epigońskie, wręcz przeciwnie: klasyczną formę nasyca Lessel własną treścią, bezpretensjonalną i melodyjną. W udany sposób łączy elementy polifoniczne z homofonicznymi.

Do przedwcześnie zgasłych gwiazd romantycznego firmamentu należy Juliusz Zarębski – tego niezmiernie utalentowanego pianistę, występującego z powodzeniem na estradach całej Europy, pamiętamy głównie jako autora Kwintetu fortepianowego g-moll, ale także efektownego Wielkiego poloneza op. 6. Utwór ten, w którym, co zabawne, odnajdziemy melodię przypominającą Happy Birthday To You, Zarębskiego zadedykował swojemu nauczycielowi, Ferencowi Lisztowi, który uważał polskiego pianistę za „diabelnie zdolnego” i najlepszego spośród swoich uczniów. Polonez porównywany bywa z Polonezem A-dur Chopina oraz Polonezem E-dur Liszta: wszystkie te utwory łączy podniosły nastrój oraz budowa formalna, jednak każdy wypełniony jest indywidualną osobowością twórcy.

Rodzina Żeleńskich została dramatycznie dotknięta przez historię: ojciec kompozytora Władysława Żeleńskiego został zamordowany podczas rzezi galicyjskiej. Wówczas wdowa z przyszłym autorem uwertury W Tatrach i innymi dziećmi przeniosła się do Krakowa – z miastem tym związana była edukacja oraz część pracy zawodowej kompozytora. Neoromantyczny charakter twórczości Żeleńskiego przenika wszystkie jego dzieła. Był to kompozytor nie tylko bliski Moniuszce, twórca pieśni i oper, nie tylko wybitny znawca instrumentacji, ale i autor malowniczych miniatur fortepianowych, do których należą Wariacje h-moll.

Twórcy działający na emigracji wzbogacali swoją twórczością krajobraz muzyki polskiej: wspominając Andrzeja Panufnika czy Aleksandra Tansmana nie wolno zapominać o Mieczysławie Wajnbergu, kompozytorze pochodzenia żydowskiego, którego twórczość ogromnie cenił jego przyjaciel Dymitr Szostakowicz. Warto przypomnieć, że Wajnberg był autorem muzyki do słynnego filmu Michaiła Kałatozowa Lecą żurawie oraz wielu innych dzieł rosyjskiej kinematografii. Echa fascynacji twórczością Szostakowicza słychać w efektownej Sonacie fortepianowej op. 8 nr 2. Obecna w tym utworze szalona motoryka i żarliwość, przez niektórych krytyków porównywana z pasją religijną, są cechami charakterystycznymi dla twórczości Wajnberga.

Władysław Szpilman pamiętany jest dziś głównie za sprawą filmu Pianista oraz tworzonych w czasach PRL piosenek – mniej znamy jego twórczość „poważną”. Do tego właśnie nurtu należy młodzieńcza suita fortepianowa Życie maszyn, odnaleziona po wielu latach, której współczesne prawykonanie odbyło się w roku 2001 w Berlinie. Futurystyczna fascynacja techniką i przyspieszającym tempem życia miast znalazła odbicie w tej kompozycji, powstałej pod wyraźnym wpływem francuskiego neoklasycyzmu.

Piotr Sałajczyk – fortepian

Pianista, kameralista, pedagog. Przez krytyków zaliczany do grona najwybitniejszych polskich wykonawców swojej generacji. Laureat nagrody fonograficznej Fryderyk oraz nagrody Orfeusz, przyznanej „za wybitne kreacje wykonawcze muzyki polskiej”. Artysta był także nominowany do Paszportów „Polityki” za „wrażliwość i inteligencję, z którymi podchodzi do zapominanego na naszych estradach repertuaru”. W kręgu jego zainteresowań pozostaje zarówno muzyka najnowsza jak i nieznana muzyka polskiego romantyzmu. W 2017 na rynku ukazał się czteropłytowy album, na którym zarejestrował komplet dzieł fortepianowych Juliusza Zarębskiego. Rok później pianista podjął się rejestracji wszystkich dzieł Władysława Żeleńskiego przeznaczonych na fortepian (m.in. Koncertu fortepianowego, nagranego z towarzyszeniem orkiestry Sinfonia Varsovia).

Piotr Sałajczyk ma na swoim koncie liczne prawykonania muzyki współczesnej, współpracuje m.in. z Apollon Musagete Quartet, Royal String Quartet, Piotrem Pławnerem, Agatą Zubel i Kwartetem Śląskim. Z tym ostatnim zespołem nagrał Kwintet fortepianowy Mieczysława Wajnberga (Fryderyk 2018), co stało się początkiem jego fascynacji tym kompozytorem. Jest współtwórcą formacji kameralnej Wajnberg Trio. W centrum swoich zainteresowań stawia osobę i twórczość Karola Szymanowskiego, w 2018 roku objął funkcję wiceprezesa Towarzystwa im. K. Szymanowskiego w Zakopanem.

Pianista prowadzi bogate życie koncertowe. Występował z Orkiestrą Symfoniczną Filharmonii Narodowej, NOSPR, Sinfonią Varsovia, Sinfonią Iuventus, AUKSO, Sinfoniettą Cracovia, a także na takich festiwalach, jak Warszawska Jesień, Beijing Modern Music Festival, Musica Polonica Nova, Budapesztańska Wiosna, Sommets Musicaux de Gstaad, Musique et Neige, Kwartet Śląski i jego goście, Festiwal Prawykonań NOSPR, Festiwal Pianistyki Polskiej w Słupsku, Usedomer Musikfestival. W jego bogatej dyskografii można znaleźć płyty nagrane dla wytwórni DUX, CD Accord, Haenssler, CPO i Naxos, które wielokrotnie zdobywały wyróżnienia w kraju i za granicą (Maestro Pianiste, Pizzicato Supersonic, 5 de Diapason, cztery nominacje do Fryderyków, płyta miesiąca Opera Nederland). Nagrywał również dla Programu 2 Polskiego Radia, belgijskiej rozgłośni Musiq3, Deutschlandradio czy HR2. Dla Polskiego Wydawnictwa Muzycznego zrealizował z orkiestrą AUKSO nagranie Concertina Władysława Szpilmana w ramach projektu PWM „100 na 100”.

Pianista bierze także udział w wielu przedsięwzięciach filmowych i teatralnych. Nagrał wraz z NOSPR fragmenty Koncertu fortepianowego Andrzeja Panufnika do ścieżki dźwiękowej ostatniego filmu Andrzeja Wajdy Powidoki, występował z Krzysztofem Globiszem na scenie w spektaklu Poezja i muzyka czasu rewolucji.

Piotr Sałajczyk prowadzi klasę fortepianu w Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach, której jest absolwentem w klasie fortepianu prof. Józefa Stompla. Studia uzupełniał w Mozarteum w Salzburgu pod kierunkiem prof. Pawła Giliłowa. Jest również pianistą Sommerakademie Salzburg.