Repertuar

Szymon Makowski – dyrygent

Paweł Kowalski – fortepian

Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Warmińsko-Mazurskiej

Program:

Wolfgang Amadeus Mozart – Uwertura do opery Don Giovanni

Wolfgang Amadeus Mozart – Koncert fortepianowy A-dur nr 23, KV488

Zygmunt Noskowski – II Symfonia c-moll Elegijna

Czy smutek, tęsknota, a nawet rozpacz mogą być piękne? Same te trudne emocje nie przedstawiają żadnej wartości estetycznej, a jednak przefiltrowane przez abstrakcyjny język muzyki potrafią przynieść ukojenie. Cudzy smutek, przeżyty przed laty i przemieniony w dźwięki, może dzisiaj przynieść nam otuchę. Taki właśnie, słodko-gorzki, jest program dzisiejszego koncertu.

„Gdy podziwiamy układ kości w pięknej twarzy, nie interesuje nas przecież osteologia”, pisze Charles Rosen po dokonaniu analizy drugiej części Koncertu fortepianowego A-dur KV 488 Wolfganga Amadeusa Mozarta. I dodaje: „Odczytywanie myśli kompozytora, śledzenie kolejnych kroków jego pracy nie jest produktywną metodą nawet wówczas, gdy kompozytor żyje i można go spytać, jak stworzył utwór – zwykle tego nie wie”. Można więc analizować na wszystkie strony cudowne Mozartowskie Adagio z melodią, której szkieletem jest gama opadająca, a jednak nie docieczemy nigdy, jak kompozytor wpadł na tak chwytający za gardło, od razu rozpoznawalny, wykorzystany w niezliczonych filmach i serialach temat. Koncert, którego serce i najbardziej znaną część stanowi owo Adagio, powstał zimą roku 1786, podczas pracy nad Weselem Figara. Jak pisze Alfred Einstein, w skomponowanych wówczas trzech koncertach fortepianowych słychać, iż „Mozart wyczuł, że posunął się za daleko, że przecenił możliwości publiczności wiedeńskiej i przekroczył granice muzyki «towarzyskiej». […] W Koncercie A-dur znowu udało się Mozartowi dostosować się do gustów publiczności, nie poświęcając niczego z własnej indywidualności”. Istotnie, muzyka koncertu może wydawać się przyjemna, wręcz lekka w porównaniu z dramatyzmem następnego Koncertu c-moll: w orkiestracji nie znajdziemy trąbek ani kotłów, atmosfera jest tu intymna, kameralna. Pierwsza część, Allegro w tonacji zasadniczej A-dur, (u Mozarta, jak pisze Einstein, to tonacja „barwności, przejrzystości kościelnego witrażu”), urzeka lekkością i klasyczną formą. Nastrój ulega diametralnej zmianie w części drugiej, wspomnianym już  Adagio. Jest to jedyna w twórczości Mozarta część dzieła napisana w tonacji fis-moll. Christian Schubart nazywał ją „ponurą tonacją, szarpiącą namiętność jak pies szarpie suknię; jej językiem są skarga i rozgoryczenie”. Jedynym jaśniejszym momentem tej części jest ustęp środkowy w A-dur, z melodią fletu i klarnetu, których Mozart użyje później w tercecie Ah! taci ingiusto core! z opery Don Giovanni. Wieńczące utwór Presto jest, według słów Einsteina, „niczym świeży powiew i promień słońca. Wesołość tego nieprzerwanego aż do ostatniej myśli nurtu melodii i rytmu jest nieodparta, ale nie jest to wesołość banalna”. Koncert A-dur jest dziełem dojrzałego mistrza i dojrzałego mężczyzny, który już niejedno przeżył, a pamiętajmy, że miał zaledwie trzydzieści lat. Jako ciekawostkę warto dodać, że ten właśnie koncert należał do ukochanych utworów Stalina i był ostatnim dziełem muzycznym, jakiego dyktator słuchał przed śmiercią.

Dziełem dojrzałego geniuszu i jednym z kamieni milowych kultury europejskiej jest opera Don Giovanni. Mozart ukończył ją w 1787 roku, prapremiera odbyła się w Pradze – początkowo miała odbyć się 14 października, ze względu na chorobę osoby z obsady została jednak przełożona na 29 października. Dzień wcześniej okazało się, że Mozart nie napisał jeszcze uwertury do opery: różne relacje donoszą, że kompozytor stworzył ją w dzień premiery bądź w noc poprzedzającą ów dzień. W każdym razie stało się to naprawdę w ostatniej chwili. Jak głosi anegdota, skłaniająca się ku drugiej wersji wydarzeń, Mozart pisał przez całą noc (nie było czasu na spisanie partytury, więc od razu pisał głosy orkiestrowe), a żona Konstancja pobudzała go ponczem i czytaniem poezji (o kawie nie wspominano). Efektem była uwertura o symfonicznym rozmachu, która ma niewiele wspólnych tematów z operą, ale pozostaje jedną z najbardziej dramatycznych, mrocznych introdukcji do jednej z najbardziej ikonicznych historii naszego kręgu kulturowego.

Do ważnych i tragicznych zdarzeń z historii Polski nawiązuje w swojej II Symfonii c-moll „Elegijnej” Zygmunt Noskowski. Napisany w latach 1875–1879 w Konstancji nad Jeziorem Bodeńskim utwór jest reminiscencją powstania styczniowego z 1863 roku, którego długofalowe skutki dało się odczuć na ziemiach polskich przez wiele lat. Represje i traumy związane z walką oraz zsyłkami na Syberię odzywają się echem w wielu wybitnych dziełach polskiej kultury. Warto zauważyć, że symfonia powstała mniej więcej w latach, w których rozgrywa się akcja Lalki Bolesława Prusa. I tu mamy do czynienia z romantyczną duszą w nieromantycznych czasach: język muzyczny pełen jest szerokich gestów, wspaniałej, bogatej instrumentacji. Prawykonanie Symfonii odbyło się w 1880 roku w Warszawie, do której Noskowski powrócił na zaproszenie Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego. Warto przypominać ten pełen rozmachu utwór, przywodzący na myśl najlepsze dokonania europejskiego późnego romantyzmu: dzieła Dvořáka czy Brahmsa, a zarazem osobny. Finał dzieła, opatrzony maksymą Per aspera ad astra! („Przez trudy do gwiazd”), robi tak wielkie wrażenie, jak Step, najsłynniejszy poemat symfoniczny Noskowskiego. Siłą i świeżością symfonii zachwyca się w ostatnich latach coraz więcej melomanów na całym świecie. Romantyczny duch nie zna granic!

Szymon Makowski – dyrygent

Absolwent Akademii Muzycznej w Poznaniu. W trakcie studiów uczestniczył w wielu kursach mistrzowskich w Polsce i Europie, prowadzonych przez wybitnych profesorów, takich jak Jose Miguel Rodilla Tortajada (Murcia), Gabriel Chmura (Kraków) czy Alexander Polishchuck (Faro). Dodatkowo ukończył czteroletni kurs dyrygencki w Accademia Chigiana (Siena) pod kierunkiem Gianluigiego Gelmettiego, trzykrotnie uzyskując Diploma di Merito oraz stypendia akademii. Potwierdzeniem nabytych umiejętności był udział w prestiżowych międzynarodowych konkursach dyrygenckich: w Atenach (2010, Konkurs im. Dmitri Mitropoulosa), w 53 Międzynarodowym Konkursie dla Młodych Dyrygentów w Besançon (2013, gdzie dotarł do półfinału) oraz w konkursie im. G. Soltiego we Frankfurcie nad Menem (2015, gdzie również doszedł do etapu półfinałowego).

W pierwszej połowie roku 2011 był asystentem maestro Waltera E. Gugerbauera w Operze Wrocławskiej, współpracując przy Parsifalu Richarda Wagnera. W tym samym roku poprowadził orkiestrę Filharmonii Poznańskiej podczas swojego koncertu dyplomowego, dyrygował także Orchestra Sinfonica di Sanremo na koncercie upamiętniającym setną rocznicę urodzin Franco Ferrary. Wśród orkiestr, z którymi pracował samodzielnie, należy wymienić Narodową Orkiestrę Polskiego Radia w Katowicach, NFM Filharmonię Wrocławską, Orkiestrę Muzyki Nowej w Katowicach, orkiestry Filharmonii Sudeckiej, Filharmonii Poznańskiej, Filharmonii Krakowskiej, Filharmonii Opolskiej. Szymon Makowski pracował w charakterze dyrygenta gościnnego w Teatrze Wielkim w Poznaniu, Teatrze Muzycznym w Lublinie, Teatrze Muzycznym w Poznaniu oraz Gliwickim Teatrze Muzycznym. Spośród zagranicznych orkiestr pracował z Orchestre Philharmonique Monte Carlo, Frankfurt Radio Symphony Orchestra, Praska Komorni Philharmonie, Orchestre National de Lorraine, Orchestre Victor Hugo Franche-Comte, Orquesta do Algarve, Sofia Festival Orchestra, Regensburg Theater oraz Orchestra della Fondazione Bulgaria Classic. W czasie tych koncertów współpracował z wieloma światowej sławy solistami, m.in Aleksandrą Kurzak, Stefanem Kocanem, Agatą Szymczewską, Claudio Bohorquezem, Ivo Kahankiem czy Igorem Szeligowskim.

Szymon Makowski od 2016 roku pełni funkcję dyrygenta Filharmonii Dolnośląskiej w Jeleniej Górze. W 2020 roku wraz z orkiestrą Filharmonii Dolnośląskiej dokonał premierowych nagrań utworów Ludomira Różyckiego.

Paweł Kowalski – fortepian

Jest jednym z najbardziej wszechstronnych polskich muzyków. Ma w repertuarze ponad czterdzieści utworów na fortepian i orkiestrę od Mozarta i Chopina, do Panufnika, Kilara i Góreckiego, recitale, muzykę kameralną, filmową oraz jazz. Pianista był pierwszym po Krystianie Zimermanie wykonawcą Koncertu fortepianowego Witolda Lutosławskiego, który zagrał w Warszawie pod dyrekcją kompozytora.Paweł Kowalski studiował w Kolonii, w Warszawie oraz w Vancouver – dzięki stypendium Witolda Lutosławskiego. Występował w 40 krajach na 4 kontynentach, we wszystkich polskich filharmoniach oraz w Salle Pleyel w Paryżu, Konzerthaus w Berlinie, Tonhalle w Zurychu, Konserwatorium Kólewskim w Brukseli, Conservatori Superior w Palma de Mallorca, Auditorio Mozart w Saragossie, Palau de la Musica w Walencji, Estonia Concert Hall w Tallinie, Narodowej Sali Koncertowej im. Bartoka w Budapeszcie, Filharmonii George Enescu w Bukareszcie, Casa de la Cultura w Buenos Aires oraz z Orquesta Sinfonica de Chile w Santiago; brał udział w festiwalach BBC Polish Season w Londynie, Europalia International Arts Festival w Brukseli, Klavierfestival Ruhr, Carinthischer Sommer, Festiwal Wiosenny w Budapeszcie, Izmir Festival, Moravsky podzim, Concentus Moraviae, w Międzynarodowych Festiwalach Chopinowskich w Warszawie, Dusznikach Zdroju, Antoninie, Mariańskich Łaźniach i Gaming, Festiwalach Mozartowskich w Warszawie i Gdańsku, Warszawska Jesień, Musica Polonica Nova we Wrocławiu, Muzycznym Festiwalu w Łańcucie, Bydgoskim Festiwalu Muzycznym, festiwalu Kwartet Śląski i Jego Goście i innych.

Paweł Kowalski koncertował z orkiestrą Sinfonia Varsovia pod dyrekcja Yehudi Menuhina, z orkiestrami radiowymi w Berlinie, Oslo, Zagrzebiu, Katowicach i Warszawie oraz z orkiestrami filharmonicznymi w Europie; dokonał nagrań dla radia i telewizji w wielu krajach Europy oraz nagrał płyty z utworami Chopina, Beethovena, Brahmsa, Zarębskiego i Panufnika. Był jurorem sześciu międzynarodowych konkursów pianistycznych. Pianista komentował XVII Międzynarodowy Konkurs Chopinowski dla TVP Kultura. W ciągu ostatnich dwóch sezonów wykonywał m.in. koncerty fortepianowe Mozarta z Reinhardem Goeblem, Fantazję chóralną op. 80 Beethovena, partię fortepianu w poemacie Prometeusz Aleksandra Skriabina, recitale na Festiwalach Chopinowskiech w Dusznikach i Antoninie oraz w Filharmonii w Luksemburgu, Paryżu, Ottawie, Bogocie, Limie, Ankarze. Grał Koncert warszawski Richarda Addinsella, Koncert fortepianowy Ignacego Jana Paderewskiego, Koncert fortepianowy f-moll Chopina z Narodową Orkiestrą Radiową w Bukareszcie, Koncert fortepianowy G-dur Ravela z Orquesta Sinfonica de Tenerife, Symfonię koncertującą Karola Szymanowskiego na koncercie finałowym Festiwalu Pianistyki Polskiej oraz I Koncert fortepianowy Wojciecha Kilara z NOSPR pod dyrekcją Jerzego Maksymiuka. W 2018 roku, w dniu swoich urodzin 6 lipca, wystąpił z recitalem dla 1000 osób na X Festiwalu im Jerzego Waldorffa w Radziejowicach. W 2019 roku Paweł Kowalski wystąpił na 5 Festiwalu Muzyki Klasycznej KONEX w Buenos Aires, w Palau de la Musica Catalana w Barcelonie, w Valldemosie na Majorce, na Festiwalu Chopinowskim w Genewie,  dwukrotnie z Polską Orkiestrą Sinfonia Iuventus w Studio Koncertowym im. Witolda Lutosławskiego w Warszawie, gdzie wykonywał koncerty fortepianowe Gershwina i Lutosławskiego.

Paweł Kowalski Został odznaczony Srebrnym Medalem Zasłużony kulturze – Gloria Artis.

„[…] w panu Kowalskim znalazłem świetnego wykonawcę mego koncertu. Jest on wybitnie utalentowanym pianistą i wysoce inteligentnym muzykiem. […]”.

Witold Lutosławski

„Panu Pawłowi Kowalskiemu z wdzięcznością za piękne i tak bardzo «moje» wykonanie tego Koncertu […]”.

Wojciech Kilar

„Jestem pod silnym wrażeniem jego gry, która charakteryzuje się wielką muzykalnością, wrażliwością i doskonałością techniczną”.

Andrzej Panufnik

www.pawelkowalskipianist.com

www.facebook.com/Pawel.Kowalski.Pianist