Repertuar

Viacheslav Zubkov (Ukraina) – fortepian

Jagienka Perlikiewicz-Kass – prowadzenie

Program:

Piotr Czajkowski – Medytacje op. 72 nr 5

Siergiej Rachmaninow – Elegia op. 3 nr 1

Modest Musorgski – Obrazki z wystawy

Aleksandr Scriabin – Etiudy: op. 2 nr 1.; op. 8 nr 11, 12; op. 42 nr 4, 5

Siergiej Rachmaninow – Preludia op. 32 nr 5, 12; op. 23 nr 2, 4, 5

Piotr Czajkowski/ Viacheslav Zubkov – Walc kwiatów z suity „Dziadek do orzechów”

Muzyka rosyjska, tak słowiańsko liryczna, jest nam bardzo bliska pod względem emocjonalnym. Kiedy chcemy się po prostu porządnie wzruszyć, warto sięgnąć po kompozytorów z Rosji: smakowity ich przegląd zabrzmi podczas listopadowego recitalu Viacheslava Zubkova.

Piotr Czajkowski to jeden z najbardziej ukochanych i najczęściej grywanych kompozytorów w dziejach muzyki. Walc kwiatów z suity baletowej Dziadek do orzechów przywołuje wspomnienia dzieciństwa, kiedy wszystko zdawało się łatwiejsze. Nie należy zapominać, że te piękne melodie komponował Czajkowski z prozaicznych powodów: w liście do brata Modesta tak pisał o utworach z op.72: „W międzyczasie , aby zarobić trochę grosza, skomponuję kilka utworów fortepianowych i romansów”. Jednym z tych lirycznych dziełek pisanych dla chleba są pełne zadumy Medytacje.

Rówieśnikiem Piotra Czajkowskiego był Modest Musorgski, zawodowy wojskowy i muzyk samouk. O ile jednak Czajkowskiego możemy nazwać artystą bardzo kosmopolitycznym, czerpiącym w równym stopniu z rodzimego folkloru, co z dzieł klasyków wiedeńskich, o tyle Musorgski był twórcą na wskroś rosyjskim. Z pewnością był najbardziej oryginalnym twórcą spośród członków Potężnej Gromadki. Alfred Einstein nazywa go nawet kompozytorem „naiwnym”. Z Petersburga wyjechał tylko raz pod koniec życia, kiedy udał się w podróż na południe Rosji. Pod tym względem jego życie przypomina życie Franciszka Schuberta: on również dzielił pokój z różnymi przyjaciółmi, dzięki którym nie uległy zniszczeniu utwory pozostawione przez Musorgskiego w stanie szczątkowym.

„Dźwięki i myśli przylatują do mnie jak pieczone gołąbki. Połykam i połykam je aż do przesytu. Zaledwie udaje mi się przenieść wszystko z konieczną szybkością na papier…”, pisał o Obrazkach z wystawy w jednym z listów Musorgski. I tak właśnie, niemal od ręki, powstało dziesięć genialnych miniatur, które cenił nawet sam ich twórca, zwykle bardzo krytycznie nastawiony do własnych utworów. Zadowolony był zwłaszcza z promenad, które mają być jego autoportretami. Władimir Stasow, adresat dedykacji, pisał tak: „Kompozytor przedstawił tu samego siebie, jak kieruje się raz w lewo, to znów w prawo, lub niezdecydowanie kręci się wkoło czy podbiega szybko do jakiegoś obrazu; często zasępia się też jego oblicze: wtedy myśli ze smutkiem o swym zmarłym przyjacielu”. Przyjacielem, o którym wspominał Stasow, był Wiktor Hartman, którego akwarele i rysunki stały się inspiracją do napisania cyklu – Musorgski oglądał je podczas wystawy zorganizowanej przez Stasowa w 1874 roku tuż po śmierci malarza. Promenada pojawia się na początku całego cyklu, a potem powraca jeszcze cztery razy. Pozostałe części cyklu i znane doskonale, zwłaszcza chyba z opracowania orkiestrowego Maurice’a Ravela, obrazki to: Gnom, Stary zamek, Tuileries, Bydło, Taniec kurcząt w skorupkach, Samuel Goldenberg i Szmul, Rynek w Limoges, Katakumby, Chatka na kurzej stopce, Wielka brama w Kijowie.

„Muzyka Rachmaninowa to dzieło człowieka, który w najwyższym stopniu rozumiał możliwości i ograniczenia instrumentu. Dlatego właśnie jest tak atrakcyjna: to muzyka pianisty, a jej trudność techniczna zawsze ma swoje uzasadnienie”, pisał John Culshaw. Sergiusz Rachmaninow nazywany bywa ostatnim romantykiem – w jego muzyce mnóstwo jest bezwstydnego liryzmu i kipiących emocji. Rosyjski mistrz fortepianu wpatrzony był także w wielkich romantyków przeszłości: kiedy słucha się Preludiów op. 23 i Preludiów op. 32 nie sposób uciec od porównań z Chopinem. Rachamaninow, podobnie jak Chopin i Bach, a także kilku współczesnych mu kompozytorów, stworzył 24 preludia we wszystkich tonacjach koła kwintowego. Nie są one jednak ułożone po kolei, ale zebrane w dwóch zbiorach. Najbardziej znane preludium z op. 23 to nr 5 g-moll z 1901 roku. Preludia op. 32 pełne są kojącego liryzmu: ekstatyczna melodia Preludium G-dur nr 5 niesie otuchę, natomiast często wykonywane przez pianistów na efektowny bis Preludium gis-moll nr 12 bywa przez swoje „harfowe” figuracje porównywane do kropel deszczu spływających po szybach rosyjskiej daczy. Nastrój typowo rosyjskiego smutku, czy może należałoby powiedzieć – chandry, przywołuje zgodnie z tytułem Elegia op. 3 nr 1, napisana w klarownej, trzyczęściowej formie.

Najbardziej rewolucyjnym z prezentowanych dziś kompozytorów był z pewnością Aleksander Skriabin: droga twórcza wiodła go od wzorców chopinowskich i lisztowskich przez inspirację Wagnerem aż do wypracowania oryginalnego, osobnego języka muzycznego. Rozwój ten możemy prześledzić w miniaturze podczas dzisiejszego koncertu: wysłuchamy Etiud z trzech różnych okresów życia artysty, z opusów 2, 8 i 42. Pierwszą z nich napisał Skriabin jako piętnastolatek, jeszcze pod mocnym wpływem Chopina. Etiudy op. 8 to z kolei burzliwe, pełne emocji dzieła: nr 11 przypomina swoim posępnym liryzmem utwory Czajkowskiego, zaś nr 12 nazywana jest czasem skriabinowskim odpowiednikiem Etiudy rewolucyjnej Chopina. Etiudy op. 42 różnią się bardzo pod względem emocjonalnym: jak pisze George Ledin, Etiuda Fis-dur jest niczym chwila prawdziwego spokoju, jak Lilie wodne Claude’a Moneta, natomiast najsłynniejsza w tym zbiorze Etiuda cis-moll nr 5 ma niebywały wręcz rozmach: „Statek kosmiczny walczy z gigantycznymi falami. Podróż okrętu jest śmiała i rewolucyjna, a jego kurs i przeznaczenie – niepewne. Ta etiuda jest niczym jedna z zapierających dech atrakcji w skriabinowskim Prometejskim Parku Wrażeń”.

Viacheslav Zubkov – fortepian

Urodził się 3 października 1976 roku w Kijowie. Ukończył Ukraińską Państwową Akademię Muzyczną im. Piotra Czajkowskiego, w której odbył również staż – asystenturę w 2002 roku w klasie profesora Borysa Arkhimowicza. Pianista jest zwycięzcą międzynarodowych i krajowych (ukraińskich) konkursów muzycznych, w tym: Ogólnoukraińskiego konkursu im. Sergiusza Rachmaninowa (1993, Cherson), II Międzynarodowego Konkursu Młodych Pianistów im. Vladimira Horowitza (1997, Kijów), Włoskiego Międzynarodowego Konkursu Fortepianowego (2000). Jest również laureatem III nagrody I Międzynarodowego Konkursu im. Krajniewa (1992, Charków, Ukraina).

Artysta z powodzeniem koncertował w Niemczech, Szwecji, na Węgrzech, w Chorwacji, Rosji, Mołdawii, Holandii i USA. Wystąpił m.in. na scenie Concertgebouw w Amsterdamie, w Carnegie Hall w Nowym Jorku, (z grupą laureatów konkursu im. Horowitza). Ma na swoim koncie współpracę z najlepszymi orkiestrami i dyrygentami ukraińskimi. Ważnym elementem artystycznej aktywności Viacheslava Zubkova jest popularyzowanie twórczości Siergieja Bortkiewicza, popularnego w Europie kompozytora pochodzenia polskiego, który działał w pierwszej połowie XX wieku. Viacheslav Zubkov został pierwszym wykonawcą trzech koncertów fortepianowych Bortkiewicza. Grał je m.in. w salach koncertowych na Ukrainie, Białorusi oraz w USA.

W ostatnim czasie pianista rozpoczął współpracę z Maestro Michaiłem Kazinikiem. Jej efektem była trasa koncertowa po największych salach koncertowych Rosji (Moskwa, Sankt Petersburg, Czeliabińsk, Niżnyj Nowogród, Kazań, Iżewsk), Białorusi (Mińsk), Łotwy (Ryga), Estonii (Talin), Finlandii (Helsinki) i USA (Nowy Jork, Chicago, Boston).