Repertuar

Maria-Desislava Stoycheva (Bułgaria) – fortepian
Jagienka Perlikiewicz-Kass – prowadzenie
Program:
Ludwig van Beethoven – Sonata E-dur op. 109 nr 30
Pancho Vladigerov – Episodes op. 36 (Preludium, Nostalgia, Raczenica, Improwizacja, Toccata)
Fryderyk Chopin – Ballady (g-moll op.23 nr 1, F-dur op. 38 nr 2, As-dur op. 47 nr 3, f-moll op. 52 nr 4)

Mistrzowski Recital Fortepianowy 24 stycznia będzie miał wyjątkową rozpiętość stylistyczną i emocjonalną: od klarownej kontemplacyjności późnego Beethovena, poprzez inspirowaną ludowością motorykę Pancho Vladigerova, aż po liryczne mikroświaty Chopinowskich ballad.

Sonata fortepianowa E-dur op. 109 Ludwiga van Beethovena Charles Rosen nazwał „chromatyczną i namiętną”. Inny badacz powiada, że ma się ona tak do monumentalnej sonaty Hammerklavier jak „buddyjski koan do powieści” – jest zwięzła, gęsta, nasycona treścią do granic swoich niewielkich rozmiarów. Pierwszą z ostatnich trzech sonat fortepianowych, skomponowaną w 1820 roku, Beethoven dedykował Maximiliane Brentano, córce wieloletniej przyjaciółki Beethovena, Antonie, która jest jedną ze wskazywanych przez badaczy kandydatek do roli Nieśmiertelnej Ukochanej z tajemniczego listu Beethovena. Sonata E-dur ma nieszablonową, oddaloną już od klasycznego wzorca formę: składa się z trzech części, z których ostatnia zdecydowanie dominuje nad pozostałymi. Jak twierdził muzykolog Jürgen Uhde, pierwsze dwa ogniwa (Vivace ma non troppo – Adagio espressivo i Prestissimo) nie stanowią w pełni samodzielnych, odrębnych bytów, ale raczej zapowiadają imponującą część ostatnią, Gesangvoll, mit innigster Empfindung. Andante molto cantabile ed espressivo. Spokojny, przywodzący na myśl najpiękniejsze melodie Bacha temat ulega przeobrażeniom w sześciu wariacjach. Skojarzenia z muzyką baroku są jak najbardziej uzasadnione – piąta wariacja przypomina fugę chorałową, natomiast po ostatniej, burzliwej, główny temat powraca niczym w Wariacjach Goldbergowskich, niosąc ukojenie.

Ulubioną formą najważniejszego bułgarskiego kompozytora, Pancho Vladigerova, była miniatura fortepianowa. Do tego gatunku należą również powstałe w 1941 roku Epizody op. 36 (Preludium, Nostalgia, Raczenica, Improwizacja, Toccata). Boriana Kojouharova Buckles pisze, że zwłaszcza ostatnie dwa ogniwa cyklu odznaczają się mistrzostwem cechującym dojrzałego kompozytora, a „swobodna budowa Improwizacji kontrastuje ze ścisłą, uporządkowaną rytmicznie Toccatą”. Improwizacja czerpie wiele z bułgarskich melodii ludowych w niemiarowych tempach – swoboda rytmiczna i bogata ornamentyka  przyczyniają się do improwizacyjnego charakteru utworu. Można tu również usłyszeć ślady dawnych skal modalnych. Raczenica inspirowana jest żywiołowym tańcem ludowym, który do dziś można usłyszeć i zatańczyć na każdym bułgarskim weselu.

Adam Mickiewicz własną definicję ballady ujął w zdaniu: „Ballada jest to powiastka osnowana z przypadków życia pospolitego (to znaczy realnego) albo z dziejów rycerskich, ożywiona dziwnością ze świata romantycznego, śpiewana tonem melancholicznym, w stylu poważna, w wyrażeniach prosta i naturalna”. Nie ulega wątpliwości, że tworząc I Balladę g-moll op. 23, Fryderyk Chopin zainspirował się takim właśnie widzeniem tego tak bardzo romantycznego gatunku. O II Balladzie F-dur op. 38 sam Chopin mówił, że do jej napisania zainspirowały go niektóre wiersze Mickiewicza, nie wymienił jednak żadnego z nich. Balladę  kojarzono więc zarówno Świtezią, jak i ze Świtezianką. Jej ostateczna koncepcja powstała na Majorce. To tutaj, w atmosferze opuszczonego klasztoru otoczonego wspaniałą i dziką przyrodą, musiał się zrodzić pomysł zderzenia cichej i śpiewnej siciliany z demonicznym presto con fuoco. W III Balladzie As-dur op. 47 Robert Schumann słyszał prawdziwe „tchnienie poezji”. Zdaniem Jana Kleczyńskiego właśnie ta Ballada „zdaje się być wyraźnie natchniona przez Mickiewiczowską Świteziankę. Pieszczotliwy temat drugi to jakby śpiew Rusałki: «Chłopcze mój piękny, chłopcze mój młody…» – owo zakończenie prawdziwie plastyczne maluje grozę wodnej topieli, która w końcu porywa młodzieńca”. Do IV Ballady f-moll op. 52 trudno dopasować jakikolwiek literacki czy poetycki program, choć próbowano przymierzać do niej na siłę Mickiewiczowskich Trzech Budrysów. Muzyka tego dzieła niczego nie naśladuje ani nie ilustruje – wyraża raczej świat osobiście przeżyty oraz ten widziany jedynie w marzeniu – idealny.

Maria-Desislava Stoycheva

Bułgarska pianistka urodzona w 1997 roku. W 2016 roku ukończyła z wyróżnieniem Narodową Szkołę Muzyki i Tańca „Dobrin Petkov” w Płowdiwie, gdzie uczyła się u Eleny Veltchevej. Od 2013 roku studiuje w klasie słynnego bułgarskiego wirtuoza Ludmila Angelova na Nowym Uniwersytecie Bułgarskim. Maria-Desislava uczestniczyła ponadto w kursach mistrzowskich prowadzonych przez tak wybitnych pianistów, jak Paul Badura-Skoda, Dmitri Bashkirov, Jean-Bernard Pommier, Dmitri Ratser, Michel Bourdoncle, Philippe Raskin, Ivan Drenikov, Milena Mollova, Viktor Chuchkov, Tamara Poddubnaya, Vladimir Valiarievich, Chantal Stigliani, María Dolores Gaitán Sánchez, Aglika Genova. Występowała na wielu festiwalach, m.in. Sofia Music Weeks Classical International Music Festival, Piano Extravaganza, Varna Summer czy Easter Music Festival w Warnie.

W latach 2015 i 2016 uczestniczyła w renomowanych kursach letnich i festiwalu muzyki kameralnej Musica Mundi w Belgii. Jest laureatką nagrody Młody Muzyk Roku 2015, przyznawanej przez słuchaczy Bułgarskiego Radia Narodowego. Trzy lata temu otrzymała pierwszą nagrodę i nagrody specjalne w Konkursie „Stella Oslekova”, była też pierwszą bułgarską uczestniczką International Competition for Young Pianists in Memory of Vladimir Horowitz, w którym zdobyła tytuł laureatki. Maria-Desislava była finalistką Konkursu im. Mozarta w Zhuhai (Chiny) w 2017, Konkursu im. Brahmsa w Pörtschach w 2018, Konkursu Chopinowskiego w Budapeszcie w 2018, Konkursu Chopinowskiego w Nowym Jorku w 2019, Międzynarodowego Konkursu im. Rubinsteina w Paryżu, Międzynarodowego Konkursu dla Młodych Muzyków Città di Barletta. Pianistka zdobyła pierwszą nagrodę i nagrodę specjalną za najlepsze wykonani utworu Pancho Vladigerova w Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym i Skrzypcowym w Shumen w Bułgarii.

Maria-Desislava występowała m.in. z orkiestrami Ukraińskiej Filharmonii Narodowej, Opery Narodowej w Płowdiwie, Orkiestrą Narodową w Warnie. Jest stypendystką bułgarskiego ministra kultury oraz Fundacji Comunitas. W 2017 roku wystąpiła na Zamku Królewskim w Warszawie na koncercie uświetniającym inaugurację bułgarskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej.