Repertuar

25 stycznia (piątek), godz. 18.00
sala kameralna Filharmonii – Jan Popis, wprowadzenie do koncertu

Gudni A. Emilsson (Islandia) – dyrygent
Michał Marcol – skrzypce
Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Warmińsko-Mazurskiej

Program:
Ludwig van Beethoven – Uwertura koncertowa Coriolan op. 62
Maurice Ravel – Rapsodia koncertowa Tzigane na skrzypce i orkiestrę
Eugène Ysaÿe – Poemat elegijny op. 12
Antonín Dvořák – VIII Symfonia G-dur op. 88

Ostatni styczniowy koncert symfoniczny rozpocznie jedno z popularniejszych dzieł trzeciego klasyka wiedeńskiego, a zakończy – znakomita, choć nieczęsto wykonywana w Polsce, symfonia największego kompozytora czeskiego. W takich ramach niezwykle ciekawie zabrzmią dwie perełki literatury skrzypcowej, stworzone na początku XX wieku przez wybitnych reprezentantów kręgu kultury francuskiej.

W uwerturze Coriolan op. 62, utrzymanej w klasycznej formie sonatowej, Ludwig van Beethoven zaklął prawdziwie romantyczne emocje. Siła rażenia uwertury, napisanej do dramatu Heinricha Josepha von Collina, przewyższa pierwowzór literacki i wynika z zawarcia w niej samej istoty tragedii: tytułowy bohater, patrycjusz rzymski, skazany na banicję przez plebejuszy, zamierza powrócić do Rzymu i podbić miasto na czele wrogiego plemienia Wolsków. Targany z jednej strony uczuciem zranionej dumy (temat pierwszy), z drugiej – miłością do ojczyzny (temat drugi), ostatecznie podąża za patriotycznym głosem sumienia, zostaje jednak zabity rękoma oszukanych przez siebie sprzymierzeńców.

Współcześnie Coriolana grywa się równie często, co Egmonta czy Leonorę III. Trudno byłoby więc orzec, która z Beethovenowskich uwertur jest najpopularniejsza. Wątpliwości takich nie miałby z pewnością nikt, kto chciałby wskazać najpopularniejszą symfonię Antonína Dvořáka – to oczywiście IX Symfonia e-moll op. 95 „Z Nowego Świata”. Przyćmiła ona wszystkie swoje poprzedniczki, również VIII Symfonię G-dur op. 88. Niesłusznie, bo przecież Ósma w niczym jej nie ustępuje, a nawet pod wieloma względami jest ciekawsza. Dvořák snuje tu opowieść w sposób niezwykle barwny i bogato inkrustuje ją coraz to nowymi pomysłami – tematów w każdej z czterech części znajdziemy więcej, niż wynikałoby to z uświęconych tradycją reguł. Każda z nich zapada głęboko w pamięć: elegijne Allegro con brio, pastelowe Adagio, przypominające swój odpowiednik z Dziewiątej, melancholijne Allegretto grazioso w rytmie pięknego walca i szalenie efektowne finałowe Allegro ma non troppo w formie wariacji. Podobno podczas jednej z prób prowadzonych przez Rafaela Kubelika, gdy orkiestra ćwiczyła właśnie ten finał, słynny czeski dyrygent powiedział: „Panowie, w Czechach trąbki nigdy nie nawołują do walki, zawsze zapraszają do tańca”.

Roztańczony jest również bodaj najsłynniejszy, obok Bolera, utwór Maurice’a Ravela – rapsodia koncertowa Tzigan. Dzieło zadedykowane zostało słynnej węgierskiej skrzypaczce Jelly d’Aranyi, dla której pisał też Béla Bartók. Ravel spotkał ją w 1922 roku w Londynie i właśnie tam, dwa lata później, rapsodia zabrzmiała po raz pierwszy, ale w wersji fortepianowej. Mistrzowska orkiestracja powstała niedługo potem, choć trzeba pamiętać, że zespół jest w tym „wirtuozowskim kawałku w stylu rapsodii węgierskiej” – jak napisał sam kompozytor – najmniej ważny. Oto prawdziwe wyzwanie dla każdego skrzypka, sprawdzian jego fantazji, temperamentu, wyczucia stylu, sprawności technicznej i… poczucia humoru. Bo Tzigan to niewątpliwie doskonały pastisz muzyki węgiersko-cygańskiej.

Całkowicie poważny jest natomiast Poemat elegijny op. 12 Eugène’a Ysaÿe, jednego z najoryginalniejszych kompozytorów muzyki skrzypcowej. Ten przedstawiciel francusko-belgijskiej wiolinistyki uważał, że to on stworzył formę poematu na instrument solowy z orkiestrą, Tego rodzaju dzieł, będących miniaturowymi koncertami czy też „portretami bez modela”, stworzył dziewięć. Wszystkie ewokują silne uczucia, przywołują nawet jakieś obrazy, choć żaden z nich nie został opatrzony programem literackim. Nie oznacza to jednak, że Ysaÿe nie inspirował się literaturą – przejmujący, niezwykle ekspresyjny Poemat elegijny ma być muzyczną ilustracją śmierci i pogrzebu Szekspirowskiej Julii. To z pewnością jedno z najlepszych dzieł skrzypcowych początków XX wieku, w którym odnaleźć można zarówno elementy języka muzycznego Richarda Wagnera, jak i nawiązania do stylu Gabriela Fauré, któremu zresztą utwór został zadedykowany.

Michał Marcol – skrzypce
Urodził się 21 września 1988 roku w Rybniku. W 2007 roku ukończył z wyróżnieniem Państwową Szkołę Muzyczną im. Karola i Antoniego Szafranków w Rybniku w klasie skrzypiec dr Adama Mokrusa, pod którego opieką kontynuował edukację w Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach. W latach 2012–2015 był studentem studiów doktoranckich w macierzystej uczelni w klasie skrzypiec dr hab. Beaty Warykiewicz-Siwy i dr Adama Mokrusa. Od 2015 roku kontynuował edukację w ramach studiów podyplomowych w Royal College of Music w Londynie w klasie skrzypiec prof. Leonida Kerbela, które ukończył w 2017 roku.

W latach 2008–2012 pięciokrotnie został laureatem I nagrody Uczelnianego Konkursu Skrzypcowego w Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach. W 2013 roku uczestniczył w półfinale XX Międzynarodowego Konkursu Muzycznego im. J. Brahmsa w Pörtschach, otrzymał także wyróżnienie w VII Międzynarodowym Konkursie Muzycznym im. M. Spisaka w Dąbrowie Górniczej. W październiku 2011 roku – w wyniku kwalifikacji przeprowadzonych przez Maxima Vengerova – wziął udział w XIV Międzynarodowym Konkursie Skrzypcowym im. Henryka Wieniawskiego w Poznaniu.

W 2012 roku wystąpił jako solista na koncercie wyróżnionych dyplomantów Akademii Muzycznej z Orkiestrą Filharmonii Śląskiej prowadzoną przez Piotra Sułkowskiego. Ponadto jako solista występował z Orkiestrą Symfoniczną Filharmonii Rybnickiej im. Braci Szafranków, Orkiestrą Symfoniczną Szkoły Szafranków w Rybniku oraz Orkiestrą Filharmonii Warmińsko-Mazurskiej im. F. Nowowiejskiego pod batutą m.in. Mirosława Jacka Błaszczyka, Massimiliano Caldiego, Ewy Strusińskiej i Sławomira Chrzanowskiego.

Od 2012 roku pełni funkcję koncertmistrza Orkiestry Symfonicznej Filharmonii Warmińsko-Mazurskiej im. F. Nowowiejskiego w Olsztynie. Od września 2018 roku współpracuje w charakterze koncertmistrza z Orkiestrą Filharmonii Śląskiej w Katowicach, a także zdobywa doświadczenie pedagogiczne jako wykładowca skrzypiec Akademii Muzycznej im K. Szymanowskiego w Katowicach.

Gudni A. Emilsson – dyrygent
Urodził się w Reykjaviku na Islandii. Studiował grę na fortepianie u Wolfganga Wagenhausera oraz dyrygenturę u Waltera Huglera i Miguela Monroya. Brał udział w kursach mistrzowskich prowadzonych przez światowej sławy dyrygentów, wielu z nich asystował. Byli wśród nich Sergiu Celibidache, Rudolf Barshai, Ilya Musin, Myung Wung Chung, Helmut Rilling, John Eliot Gardiner i Bernard Haitink. Gudni A. Emilsson zdobył m.in. Nagrodę Herberta von Karajana w Salzburgu, Nagrodę Richarda Wagnera w Bayreuth, LIND Artist Award w Reykjaviku, Nagrodę Artystyczną Masaryka Uniwersytetu Masaryka w Pradze.

Emilsson prowadził takie zespoły, jak: orkiestra Filharmonii w Stuttgarcie, Orkiestra Symfoniczna w Norymberdze, Orkiestra Symfoniczna w Göttingen, Orkiestra Kameralna w Mannheim, Islandzka Orkiestra Symfoniczna, Orkiestra Symfoniczna Teatru Narodowego w Pradze, Radiowa Orkiestra Symfoniczna w Pradze, Wiedeńska Orkiestra Tonkünstler, Orkiestra teatru Verdi di Trieste we Włoszech, Filharmonia Reńska w Koblenz w Niemczech, Berliner Symphoniker i Królewska Orkiestra Filharmoniczna w Londynie. Koncertował w Europie, Afryce, Krajach Bliskiego i Środkowego Wschodu, Japonii, Korei Południowej, Chinach, obu Amerykach. Występował na ważnych festiwalach muzycznych i w salach koncertowych, takich jak: Gewandhaus w Lipsku, Sala Cecilia Mireles w Rio de JaneiroFestiwal Mozartowski w Dortmundzie, Festiwal Ravello we Włoszech, Teatr Filharmoniczny w Weronie, Sala Koncertowa im. Smetany w Pradze i praskie Rudolfinum. Miał przyjemność pracować ze znakomitymi solistami, takimi jak: Emmanuel Pahud, Wolfgang Emanuel Schmidt, Josef Suk, Pieter Wispelwey, Ara Malikian, Reinhold Friedrich, Alina Pogostkina, Oliver Kern, Christoph Hartmann, Dimitri Ashkenazy, Shlomo Mintz, Lilia Zilberstein, Sergei Nakariakov, Mischa Maisky.

Od 1999 roku jest dyrektorem artystycznym i głównym dyrygentem orkiestry kameralnej w Tybindze.
W latach 2000–2004 Emilsson był głównym dyrygentem Orkiestry Kameralnej im. Suka w Pradze. Od 2001 roku jest dyrektorem artystycznym i attaché Festiwalu Muzyki Klasycznej Uniwersytetu w Tybindze w Niemczech. W 2005 roku rozpoczął pracę jako główny dyrygent orkiestry Camerata Bohemica Prague. W latach 2005–2017 Gudni Emilsson był głównym dyrygentem nowo założonej Filharmonii Tajlandzkiej. Od 2017 roku jest Honorowym Dyrygentem Głównym Tajlandzkiej Orkiestry Filharmonicznej w Bangkoku. Dokonał wielu nagrań radiowych, telewizyjnych i płytowych.
W listopadzie 2018 roku Gudni Emilsson otrzymał tytuł Doktora Honoris Causa Narodowego Uniwersytetu Sztuki w Kazachstanie.

Koncert objęty projektem „WARMIŃSKO-MAZURSKA KARTA SENIORA” oraz programem „WARMIA I MAZURY DLA DUŻEJ RODZINY”