Repertuar

29 marca (piątek), godz. 18.00
sala kameralna Filharmonii – Piotr Matwiejczuk, wprowadzenie do koncertu

Grigor Palikarov (Bułgaria) – dyrygent
Jakub Haufa – skrzypce
Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Warmińsko-Mazurskiej

Program:
Ludwig van Beethoven – Uwertura koncertowa Egmont op. 84, Koncert skrzypcowy D-dur op. 61
Dmitrij Szostakowicz – I Symfonia f-moll op. 10

Program ostatniego marcowego koncertu symfonicznego rozpocznie dzieło uosabiające ideały wolnościowe i rewolucyjne, a zakończy – utwór kompozytora zniewolonego przez system totalitarny. Pomiędzy nimi zaś zabrzmi najpiękniejszy w całej literaturze – jak chce wielu – koncert skrzypcowy.

Ludwig van Beethoven jest w historii muzyki postacią wyjątkową – to on zrzucił służbową liberię i kazał arystokracji kłaniać się sobie; to on pierwszy zaczął komponować przeciwko wszystkim i wszystkiemu i tworzył wyłącznie wedle własnych upodobań. Pojęcie wolności jest w biografii Beethovena kluczowe. Nic więc dziwnego, że chętnie podjął się napisania muzyki do sztuki Egmont uwielbianego przezeń Goethego – wszak bohater dramatu uosabiał rewolucyjne ideały kompozytora. W uwerturze koncertowej op. 84, jednym z dziesięciu numerów muzyki scenicznej, kompozytor genialnie, z właściwą sobie gwałtownością, wyraził wzniosłość konieczności, z jaką życie zakończył Lamoral, hrabia Egmont, XVI-wieczny dowódca niderlandzki.

Wyrazem nieskrępowanego niczym poczucia wolności artystycznej Beethovena jest jego  Koncert skrzypcowy D-dur op. 61. Choć dziś dzieło wydaje nam się kwintesencją sztuki klasycznej, to przyjęte zostało bez aplauzu. „Ocena fachowców jest jednolita – pisał jeden z krytyków – przyznaje mu dużo piękności, stwierdza jednak, że całość nie jest powiązana i że niekończące się powtórki kilku pospolitych miejsc mogą łatwo znudzić”. Taka krytyka nie dziwi, i to co najmniej z dwóch powodów. Po pierwsze za czasów Beethovena forma koncertu była zwykle mniej więcej o połowę krótsza. Po drugie koncert był wówczas typowo wirtuozowską formą popisową, która nie niosła ze sobą bardziej ważkich treści. Zmieniać zaczął to dopiero Mozart, Beethoven dopełnił dzieła. Mimo że koncert najeżony jest wielkimi trudnościami technicznymi, popis nie jest w nim prawie wcale istotny. To przykład zapoczątkowanej przez Beethovena formy koncertu symfonicznego, w której instrument solowy staje się niejako częścią orkiestry, zespół zaś odgrywa niemal tak samo ważną rolę jak solista. W przeważającej mierze delikatny i liryczny Koncert skrzypcowy jest niewątpliwie kompozycją monumentalną, symfoniczną i – w sensie wyrazu – dramatyczną, o niespotykanej wcześniej ekspresji. Ponadto Beethoven uwypuklił w nim charakter skrzypiec – instrumentu, który jak żaden inny potrafi śpiewać.

Jeśli Beethoven uosabia wolność i niezależność artystyczną, to Dmitrij Szostakowicz mógłby uchodzić za symbol twórcy tłamszonego przez reżim polityczny, choć stłamsić do końca nigdy się nie dał. Całe życie prowadził z władzami Związku Radzieckiego grę, balansował na granicy, za którą mogła czekać go nawet śmierć. Elementami owej gry były m.in. jego symfonie, w których zwykle zawierał dużo więcej treści, niż wynikałoby to z samej partytury. W rzeczywistości owe treści bywały często przeciwieństwem tych deklarowanych publicznie. Warto o tym pamiętać, choć I Symfonii f-moll op. 10 dotyczy to w mniejszym stopniu. Jest ona jednak o tyle ważna, że właśnie w tym młodzieńczym dyplomowym dziele, Szostakowicz „nie tylko stworzył wielką formę symfoniczną ze swobodą doświadczonego mistrza, ale przede wszystkim objawił własny, bardzo indywidualny i wielce charakterystyczny styl”, pisał Krzysztof Meyer. Czteroczęściowy utwór łączy w sobie skrajne przeciwieństwa – od groteskowego humoru po rozlewny liryzm. Słychać tu tak charakterystyczne dla Szostakowicza melodie, wsparte na „zdeformowanej” (Meyer) harmonii tonalno-modalnej. Silnie dramatyczna, ekspresyjna I Symfonia dowodzi ponadto, że już u początków swej drogi był kompozytor wybitnym instrumentatorem. Utwór odniósł wielki sukces, zarówno w ZSRR, jak i na Zachodzie. Jeszcze w latach dwudziestych prowadzili jego wykonania Bruno Walter, Leopold Stokowski, a w 1931 roku – Arturo Toscanini. Od tego czasu dzieło weszło na stałe do światowego repertuaru symfonicznego i do dziś pozostaje jednym z najczęściej grywanych utworów Szostakowicza.

Jakub Haufa – skrzypce

Doktor habilitowany sztuk muzycznych, profesor nadzwyczajny Akademii Muzycznej w Poznaniu, I koncertmistrz Orkiestry Sinfonia Varsovia. Urodzony w 1980 roku Poznaniu, ukończył z wyróżnieniem Akademię Muzyczną im. Ignacego Jana Paderewskiego w Poznaniu w klasie Jadwigi Kaliszewskiej. Swoją grę doskonalił również u Charlesa Tregera, Manfreda Scherzera, Mariny Jaszwili, Krzysztofa Węgrzyna, Wandy Wiłkomirskiej, Toru Yasunagi, Alessandra Cappone i Vadima Repina. Był stypendystą Rady Miasta Poznania oraz Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Jest laureatem m.in. II nagrody w Ogólnopolskim Konkursie Młodych Skrzypków im. Stanisława Serwaczyńskiego w Lublinie (1999), II nagrody w VI Ogólnopolskim Konkursie Skrzypków im. Zdzisława Jahnkego w Poznaniu (1999), wyróżnienia w XII Międzynarodowym Konkursie Skrzypcowym im. Henryka Wieniawskiego w Poznaniu (2001). W lutym 2013 roku uzyskał stopień doktora habilitowanego sztuk muzycznych w Akademii Muzycznej im. Ignacego Jana Paderewskiego w Poznaniu, w której pracuje nieprzerwanie od 2003 roku, obecnie na stanowisku profesora nadzwyczajnego. Jest wykładowcą Akademii Sinfonia Varsovia, projektu służącego doskonaleniu umiejętności gry muzyka orkiestrowego.

Współpracował jako solista z tak znakomitymi artystami, jak Krzysztof Penderecki, Jacek Kaspszyk, Jerzy Maksymiuk, Jan Krenz, Grzegorz Nowak, Jean-Jacques Kantorow, Marc Minkowski, Nigel Kennedy, Albrecht Mayer, Stefan Dohr, Gábor Boldoczki, Michael Nyman oraz Jarosław Śmietana. Występował w wielu prestiżowych salach koncertowych, m.in. w Suntory Hall w Tokio, filharmoniach w Berlinie, Monachium i Kolonii, Gewandhaus w Lipsku, Alte Oper we Frankfurcie, Tonhalle w Dusseldorfie, Théâtre des Champs Elysées i Théâtre du Châtelet w Paryżu, Concertgebouw w Amsterdamie, Konzerthaus w Wiedniu, Tonhalle w Zurychu, Auditorio Nacional w Madrycie czy Berwaldhallen w Sztokholmie. W roli solisty brał udział również w festiwalach La Folle Journée, La Roque d’Antheron i Baltic Sea Festival. NCPA w Pekinie.

W 2006 roku została wydana przez EMI płyta DVD Live at the Citadelle prezentująca koncert Polskiej Orkiestry Kameralnej w Carcassonne we Francji, na którym Jakub Haufa wystąpił jako solista, grając z Nigelem Kennedym Koncert C-dur na dwoje skrzypiec Antonia Vivaldiego. Nagranie z tego koncertu było wielokrotnie emitowane przez telewizję Mezzo. W sierpniu 2006 roku wytwórnia Deutsche Grammophon opublikowała płytę oboisty Albrechta Mayera (w 2007 roku również DVD) New Seasons – Jakub Haufa wystąpił na niej jako koncertmistrz i solista. W 2012 roku przy współpracy Programu 2 Polskiego Radia oraz wytwórni CD Accord ukazała się jego płyta z sonatami Straussa i Szostakowicza oraz premierowym nagraniem Ciaccony Krzysztofa Pendereckiego w wersji na skrzypce i altówkę.

W 2015 roku Jakub Haufa wystąpił po raz kolejny jako solista z Orkiestrą Sinfonia Varsovia grając pod batutą Krzysztofa Pendereckiego jego Concerto doppio. Następnie w maju podczas tournée Orkiestry Sinfonia Varsovia w Chinach (Pekin, Tianjin, Wuhan) wykonywał Koncert skrzypcowy Andrzeja Panufnika pod batutą Jerzego Maksymiuka. Czerwiec to m.in. wykonanie Tria waltorniowego Johannesa Brahmsa ze Stefanem Dohrem (I waltornista Berliner Philharmoniker) i Michałem Francuzem. W lipcu wystąpił jako solista/dyrygent grając z Orkiestrą Sinfonia Varsovia m.in. Koncert skrzypcowy d-moll Felixa Mendelssohna podczas Festiwalu Radia Francuskiego w Montpellier/Bedarieux. Grudzień przyniósł kolejne wykonanie Concerto doppio Krzysztofa Pendereckiego w nowo otwartej sali Narodowego Forum Muzyki we Wrocławiu także z Orkiestrą Sinfonia Varsovia tym razem pod batutą Alexandra Sladkovskiego. W maju 2016 po raz kolejny wystąpił w Warszawie z Orkiestrą Sinfonia Varsovia pod batutą Jerzego Maksymiuka wykonując koncerty skrzypcowe J.M. Leclaira i Andrzeja Panufnika podczas jednego z koncertów upamiętniających stulecie urodzin Yehudi Menuhina. Jesienią 2016 i 2017 roku był tutorem podczas warsztatów International Lutosławski Youth Orchestra w Szczecinie, z którą wystąpił na dwóch koncertach grając Partitę Witolda Lutosławskiego, a także podczas warsztatów orkiestrowych Santander Orchestra w Lusławicach.

Podczas XV Międzynarodowego Konkursu Skrzypcowego im. H. Wieniawskiego pełnił rolę oficjalnego komentatora TVP Kultura. Natomiast w grudniu 2016 roku dokonał dla wydawnictwa DUX nagrania Concerto doppio Krzysztofa Pendereckiego pod batutą samego kompozytora. Płyta uzyskała nominację do nagrody Fryderyk 2018. Jako koncertmistrz gościnny występował m.in. z Narodową Orkiestrą Symfoniczną Polskiego Radia w Katowicach, Tenerife Symphony Orchestra oraz Euskadi Orchestra w San Sebastian. Gra na instrumentach Stephan von Baehr (Paryż, 2010) oraz Nicolas Lupot.

Grigor Palikarov – dyrygent

Ukończył Narodową Akademię Muzyczną w Sofii, gdzie uzyskał tytuł magistra w trzech dziedzinach: dyrygentury orkiestrowej, kompozycji, fortepianu i dyrygentury chóralnej. Później kontynuował studia kompozytorskie w dwóch letnich akademiach w Austrii u Ericha Urbannera. Zadebiutował jako dyrygent operowy w 1994 roku (w wieku 22 lat) w Rigoletcie Verdiego w dwóch głównych operach w Bułgarii. W sezonie 1998–1999 Grigor Palikarov zadebiutował na scenie Opery Narodowej i Baletu w Sofii, gdzie prowadził koncert galowy ze specjalnym udziałem słynnej bułgarskiej śpiewaczki operowej Gheny Dimitrovej na jej osobiste zaproszenie. Następnie koncertował z takimi światowej sławy śpiewakami operowymi, jak Anna Tomowa-Sintow, Elena Obraztsova, Krassimira Stoyanova, Ferruccio Furlanetto, Kurt Rydl, Alexandrina Milcheva, Nadia Krasteva, Nickola Giuzelev.

Od stycznia 2001 roku Palikarov pracuje jako dyrygent pełnoetatowy w Narodowej Operze i Balecie w Sofii. Ma w repertuarze ponad 60 oper i baletów Mozarta, Rossiniego, Belliniego, Donizettiego, Webera, Verdiego, Wagnera, Ponchielliego, Mascagniego, Leoncavallo, Pucciniego, Gounoda, Delibesa, Bizeta, Borodina, Rimskiego-Korsakowa, Czajkowskiego, Prokofiewa, Orffa, bułgarskich kompozytorów klasycznych i współczesnych. W sezonie 2005/2006 Palikarov objął także stanowisko dyrektora zarządzającego i artystycznego oraz dyrygenta orkiestry symfonicznej Pazardzhik, a od września 2008 roku jest głównym dyrygentem orkiestry symfonicznej sofijskiego Classic FM. W następnym latach występował z wieloma sławnymi solistami, takimi jak członkowie Filharmonii Wiedeńskiej: Albena Danailova (koncertmistrz), Wolfgang Schulz, Franz Bartolomey, Dieter Flury, Robert Nagy, Glenn Dicterow, Svetlin Roussev.

Obecnie Grigor Palikarov jest często zapraszany do współpracy przez orkiestry, teatry operowe, a także festiwale muzyczne w takich krajach, jak Bułgaria, Niemcy, Austria, Belgia, Francja, Włochy, Luksemburg, Polska, Portugalia, Macedonia, Grecja, Słowenia, Rumunia, Szwajcaria, Tajwan, Rosja, Ukraina, Wielka Brytania, USA, Korea Południowa, Japonia, Urugwaj, Meksyk. Jego debiut w USA został nazwany tam przez krytyków „jednym z najważniejszych wydarzeń muzycznych 2009 roku w stanie Ohio”. Grigor Palikarov regularnie nagrywa utwory orkiestrowe i operowe jako gościnny dyrygent Orkiestry Symfonicznej Bułgarskiego Radia Narodowego. Wiele z jego nagrań zostało wydanych na płytach CD i DVD.

Równolegle z dyrygenturą Palikarov zajmuję się komponowaniem i solową grą na fortepianie. Prowadzi także orkiestrę studencką w Państwowej Akademii Muzycznej w Sofii, gdzie obronił doktorat w czerwcu 2017 roku. Maestro Palikarov jest laureatem wielu krajowych i międzynarodowych konkursów pianistycznych i kompozytorskich. Niektóre z jego prac były wykonywane na festiwalach muzycznych i nagrywane w sofijskim Radiu Narodowym. Grigor Palikarov jest certyfikowanym członkiem MENSA (międzynarodowego stowarzyszenia zrzeszającym osoby o wyjątkowo wysokim ilorazie inteligencji,  stanowiące dwa procent populacji) i przewodniczącym bułgarskiego oddziału tej instytucji.

Koncert objęty projektem „WARMIŃSKO-MAZURSKA KARTA SENIORA” oraz programem „WARMIA I MAZURY DLA DUŻEJ RODZINY”